Aysel YÜCEL / SEYİR DEFTERİ

Demiryollarında, kapasite meselelerinin tahlili için çalışmalar hızlandı. TCDD özel kesim işbirliğine kapılarını ortalarken, dal paydaşları da güç birliğine gitti.

Konteyner krizinin başladığı, karayolunda sonların kapandığı, havayolunda kapasitenin yetersiz kaldığı ve navlunun rekor düzeylere ulaştığı pandemide, demiryolu sürdürülebilir bir taşıma modu olarak öne çıkmıştı. Pandeminin yanı sıra Rusya-Ukrayna savaşı da değişen rotalar ve artan güç maliyetleri nedeniyle demiryoluna olan ilgiyi daha da artırdı. Tüm dünyada olduğu üzere Türkiye’de de sanayicide yükleri demiryoluna kaydırma eğilimi başladı. Fakat gelişmiş ülkelerde yük nakliyatında demiryolunun hissesi yüzde 20’leri aşarken, Türkiye’de bu oran yüzde 5’i bile geçmiyor. Münasebetiyle Türkiye’deki firmalar kapasite yetersizliği nedeniyle artan bu talebi karşılamakta büyük zorluk yaşıyor. AB’nin Yeşil Mutabakat’ı da çevreci bir taşıma modu olan demiryolunu daha kıymetli hale getirince, Türkiye’de de bu taşıma modunun önündeki mahzurları aşmaya yönelik adımlar hızlandı.

Özel kesim tek ses oluyor

Son olarak bu hafta başında Demiryolu Nakliyeciliği Derneği (DTD) ve Milletlerarası Nakliyecilik ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği (UTİKAD) bir ortaya gelerek işbirliği protokolü imzaladı. DÜNYA’ya konuşan Demiryolu Nakliyatı Derneği (DTD) Lideri Ercan Güleç, demiryolundaki badirelerin herkesin sorunu olduğunu, lakin her kısımdan farklı bir ses çıktığında kaotik bir durum ortaya çıktığını lisana getirerek, bu nedenle STK’lar olarak işbirliği yoluna gittiklerini söyledi. Yapılan muahede kapsamında UTİKAD ve DTD ortak bir çalışma kümesi oluşturacak. Dalın ana sorunları belirlenerek, tahlil için öncelik sırasına konulacak. Ercan Güleç, “Bizim odağımız dalın önünü açmak. Biz daha mikro bakarken, UTİKAD daha makro bakıyor. O mikrolar çözülmeden makro meseleler da çözülmeyecek” dedi. UTİKAD Lideri Ayşem Ulusoy da DTD ile yapılan işbirliğinin ehemmiyetine vurgu yaparak, “UTİ- KAD olarak Demiryolu ve Intermodal Çalışma Kümemiz ile kesimin sıkıntılarına ve tahlil yollarına dair çalışmalar gerçekleştiriyoruz. Hazırladığımız dal raporları ile demiryolu ve öteki taşıma modlarında lojistik bölümünün gelişme alanlarını ve mevcut durumuna dair değerli bir literatür sunuyoruz. Son olarak DTD ile bir işbirliği protokolü imzalandık. Bu iş birliğinin derneğimiz ve üyelerimiz açısından çok büyük kıymet arz ettiğini düşünüyorum. Türk lojistik kesiminin demiryolu üzere gelişmeye açık bir hususta tek sesliliği yakalaması büyük yarar sağlayacak” açıklamasını yaptı. Dünyanın geldiği son durumda bilhassa Rusya’ya başta AB ve ABD tarafından uygulanan önlemlerin Türkiye’nin demiryolu ağının kıymetini bir kere daha ortaya koyduğuna dikkat çeken Ulusoy, “Bu noktada kesimimizin iki güçlü derneği olarak birlikte hareket etme kararımızın başta üyelerimiz olmak üzere tüm bölüme güç katacağını düşünüyoruz” dedi.

“Sanayici de işbirliği istiyor”

DTD Lideri Ercan Güleç, demiryolunda yaşanan külfetlerin yalnızca lojistikçilerin değil, endüstricinin de en kıymetli gündemlerinden biri olduğunu söyledi. Sanayi odalarıyla da görüşme yaptıklarını belirten Güleç, “Çünkü endüstriciler de yükünü demiryoluyla taşıtmak istiyor lakin birçok düşünceyle karşılaşıyor. Demiryolunda güzelleştirmenin nasıl yapılabileceği konusunda bizimle fikir alışverişi yapmaya geliyorlar. Birlikte ne tıp işbirlikleri yapabileceğimizi konuşuyoruz” diye konuştu. Türkiye Liman İşletmecileri Derneği (TÜRKLİM) Lideri Aydın Erdemir de Türkiye endüstrisinin ve ihracatının hedeflediği sayılara ulaşabilmesi için demiryolundaki sıkıntıların tahlilinin hayati kıymet taşıdığına vurgu yaptı. Erdemir, bilhassa sanayi merkezleri ile limanlar ortasında direkt demiryolu temaslarının sağlanmasının ve mevcut kapasitenin artırılmasının ehemmiyetine vurgu yaptı.

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın yeni maksadında de nakliyecilikte demiryolunun hissesini yüzde 4’lerden yüzde 22’lere çıkarmak var.

TCDD’nin yeni idaresi işbirliğine daha açık

Türkiye’de demiryolu yük nakliyatında kapasitenin yetersiz olmasının kıymetli bir nedeni de yıllar evvel çıkan özgürleşme maddesine karşın, özel dalın çeşitli telaşlarla lokomotif yatırımı yapmaya cüret edemiyor olması. Münasebetiyle çizgilerin çok büyük bir kısmı TCCD tarafından işletiliyor. Yıllardır TCDD’nin mevcut kapasiteyi verimli bir formda kullanamadığını savunan özel bölüm temsilcileri, firmalar ortasında da eşit rekabet ortamının sağlanmadığını lisana getiriyordu. TCDD’nin özel dalla ‘anlaşmalı taşıma modeli’ne geçiş yapması halinde verimliliğin artacağı böylelikle yüzde 35’e varan ek kapasite sağlanacağı vurgulanıyordu. Bu hususta bölümün umudu ağustos başında misyona gelen yeni yöneticilerdeydi. Zira yeni TCDD yöneticileri, eski vazifeleri hasebiyle altyapı problemlerini yakından bilen isimler. Kesimin bu mevzudaki umudu boşa çıkmadı. DTD Lideri Ercan Güleç, TCDD ve TCDD A.Ş’nin yeni idaresinin işbirliğine daha açık olduğunu belirterek, “TCDD tarafında yavaş yavaş bir hareketlenme var. Kapasite kullanımları daha süratli, işbirliğine daha açıklar. Demiryolunu nasıl daha güzelleştirebiliriz diye TCDD ile bir görüşme içerisindeyiz. Zira orada önemli bir ek kapasite yaratılabilir. Böylelikle yeni kapasiteler artırılıncaya kadar vakit kazanırız. Artık onlar da kimi şeyleri görüyorlar. Muhtaçlığı anlıyorlar ve nasıl daha âlâ iş yapabileceğimizi araştırmaya başlayıp, o uygulamaya geçmeye çalışıyorlar. Alışılmış ki, bir sistemi büsbütün değiştirmek kolay değil lakin atılan adım önemli” diye konuştu.

“Resesyon talebi azaltsa bile kapasite yetmez”

Demiryolu nakliyatına pandemiyle birlikte talep hızlandı. Fakat kapasitenin verimli kullanılamaması nedeniyle özel dal mevcut talebi karşılayamıyor. DTD Lideri Ercan Güleç, “Demiryolu nakliyeciliğinde hala talebi karşılayamıyoruz. Bilhassa hammadde nakliyatında talep yüksek” dedi. Güleç, arzın talebin ne derece gerisinde olduğunu, “Küresel iktisatta resesyon kapıda. Beklenen resesyon taşınan yük ölçüsünü yüzde 50 azaltsa bile talebi karşılayamıyoruz” kelamlarıyla vurguladı.