Rusya’ya çeşitli yaptırımlar uygulayan Avrupa Birliği (AB) ülkelerinin içinde bulundukları güç krizi, Avrupa’ya doğal gaz akışı sağlayan Kuzey Akım 1 ve şimdi etkin olmayan Kuzey Akım 2 doğal gaz boru sınırlarının devreden çıkmasıyla daha da derinleşti.
Doğal gaz muhtaçlığını en kısa müddette gidermek için sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ithalatına sürat veren Avrupa ülkeleri için Hazar Denizi’ndeki gaz kaynaklarının Avrupa’daki pazarlara ulaştırılması emeliyle inşa edilen Güney Gaz Koridoru’nun kapasitesinin artırılması ise mümkünlüğü en yüksek alternatifler ortasında bulunuyor.
Güney Gaz Koridoru’nun “belkemiği” niteliğindeki Azerbaycan gazını Türkiye’ye ve Türkiye üzerinden Avrupa’ya ulaştıran Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Sınırı (TANAP) halihazırda 6 milyar metreküpü Türkiye ve 10 milyar metreküpü Avrupa olmak üzere yıllık 16 milyar metreküp gaz taşıyor.
Gürcistan-Türkiye hududunda Posof’tan başlayan TANAP, 20 vilayet, 67 ilçe ve 600 köyden geçerek Yunanistan hududunda Avrupa ülkelerine gaz iletimi yapan Trans Adriyatik Boru Çizgisi’ne (TAP) bağlanıyor.
Kapasitesi 32 milyar metreküpe kadar artırılabilecek halde tasarlanan TANAP’ta kelam konusu artışın gerçekleştirilmesine ait alınan karar doğrultusunda çalışmaların başlaması bekleniyor.
Avrupa’nın Rusya’dan yılda yaklaşık 155 milyar metreküp doğal gaz satın aldığı hesaba katıldığında, kapasite artışının kayda bedel bir ikame olacağı öngörülüyor. Güney Gaz Koridoru’nda taşınacak gazın hacminin artırılabilmesi için ise ek rezervlere ve kaynak ülkelere gereksinim duyuluyor.
Danışmanlık şirketi Methinks Kıdemli Ortağı John Roberts, Güney Gaz Koridoru’nda kapasite artışı konusunda Avrupa Kurulunun öncelikle gazın nereden tedarik edileceğini değerlendirmesi gerektiğini söyledi.
Roberts, “Kapasitenin ikiye katlanmasından kasıt ekstra 10 milyar gaz tedariki ise şu an için bilinen tek şey Azerbaycan’ın 2027’ye kadar fazladan 5 milyar metreküp üretim yapabileceği. Bu ölçünün üzerine çıkabileceğine dair bir işaret şimdi bulunmuyor” dedi.
Toplam 1,3 trilyon metreküp kanıtlanmış doğal gaz rezervine sahip Azerbaycan’dan Avrupa’ya gönderilen gazın artırılması için ek boru çizgisi ve kapasite genişletme yatırımlarına muhtaçlık duyuluyor. Bakü’nün doğal gaz üretimini de önemli düzeyde yükseltmesi gerekiyor.
Doğal gazın tedarikinde iki mümkünlük: Türkmenistan ve Irak
Güney Gaz Koridoru’nun temelde üç kısımdan oluştuğuna işaret eden Roberts, birinci iki kısmın yıllık 16 milyar metreküp, son kısmın ise 10 milyar metreküp kapasiteye sahip olduğunu lisana getirdi.
Roberts, AB’nin işaret ettiği “kapasitenin iki katına çıkarılması” konusunun birinci kısmın 32 milyar metreküpe, ikinci kısmın ise 20 milyar metreküpe çıkarılacağı halinde algılandığını belirtti.
Ancak ek kapasitenin ne kadar doğal gaza gereksinim duyulduğuna bağlı olduğunu söz eden Roberts, “Eğer ölçüsü iki katı artıracaksanız, gazı tedarik etmek için aklınızda yalnızca Azerbaycan yok demektir. Azerbaycan’ın da ötesine bakıyorsunuz demek, ki bu da Türkmenistan manasına geliyor” diye konuştu.
Doğal gazın tedariki konusunda Azerbaycan dışında iki olasılığın bulunduğunu söyleyen Roberts, “Bunlardan birincisi ve en bariz olanı Türkmenistan. Zira doğal gaz kaynaklarının çokluğu ve pozisyon olarak Azerbaycan’a yakınlığı nedeniyle Türkmenistan gazı çok süratli bir formda sisteme bağlanabilir” dedi. Roberts, ikinci mümkünlük olarak da Kuzey Irak’ı işaret ederek şöyle konuştu:
“Bu iki ögede da kıymetli nokta Avrupa’ya kadar taşınmak zorunda olmamaları. Türkiye’ye kadar girebilirlerse ve Türkiye’nin gaz istikrarını iyileştirebilirlerse, yani Türkiye’nin LNG ithalatına muhtaçlığını azaltabilirlerse kâfi. Böylelikle, Türkiye daha az güç ithal eder ve AB için de daha fazla LNG ithalatı imkanı doğar. Kuzey Irak bölgesinin 2 yahut 3 yıl içinde Türkiye’nin güneyine tahminen de 5 milyar metreküp ihracata başlayabileceğine dair bir ihtimal var. Şayet gerçekleşebilse bu gazın Güney Gaz Koridoru’na gitmesine çok da gerek yok, öteki kaynaklardan gelen gazın yerini alır.”
Türkiye, AB’nin potansiyel doğal gaz kapısı
Türkiye’nin coğrafik pozisyonunun doğal gaz merkezi olması için büyük avantaj sağladığını vurgulayan Roberts, Güney Gaz Koridoru projesi için de boru sınırlarının geçiş güzergahında olan Türkiye’nin kilit ehemmiyete sahip olduğunu söyledi.
Türkiye ve Irak’ın doğal gaz konusundaki çalışmaları 1990’lı yılların ortalarından bu yana sürüyor. Proje ile Irak’ta üretilecek doğal gazın bir boru sınırıyla Türkiye’ye getirilerek iç tüketimde kullanılması ve memleketler arası doğal gaz boru sınırları ile Avrupa pazarlarına iletilmesi amaçlanıyor. Lakin bölgedeki gelişmeler ve Irak’ın içinde bulunduğu siyasi ortam projenin hayata geçirilmesini olumsuz etkiliyor.
OPEC’in en büyük petrol üreticisi ülkelerinden olan Irak’ta, ticari bir taban sağlanamadığı için petrolle birlikte çıkan büyük ölçülerdeki doğal gaz yakılmak zorunda kalınıyor. Dünya Bankasının 2022 Global Gaz Flaring Takip Raporu’na nazaran Irak, geçen yıl 18 milyar metreküp gazı yaktı. Bu ölçü yaklaşık olarak Güney Gaz Koridoru’nun planlanan kapasite artışına tekabül ediyor.
Yıllık doğal gaz tüketimi 60 milyar metreküpü bulan Türkiye, güç arz güvenliğini sağlayabilmek için kaynak ve güzergah çeşitliliğinin yanı sıra altyapı yatırımlarıyla da dikkati çekiyor. Türkiye, mevcut durumda toplamda 7 milletlerarası doğal gaz boru sınırı, 2’si yüzer depolama ve gazlaştırma ünitesi olmak üzere 4 LNG tesisi ve 2 yer altı doğal gaz depolama tesisiyle güçlü bir altyapıya sahip bulunuyor.
