ALİ ŞAHİN
Dünyadaki sürdürülebilirlik çalışmalarına paralel olarak sanayi bölümünde artan geri dönüştürülmüş gereç oranı gözleri geri dönüşüm tesislerine çevirdi. Geri Dönüşüm Kesimi Endüstrileşme Projeksiyonu raporunu yayınlayan TÜDAM Kıymetlendirilebilir Atık Materyaller Sanayicileri Derneği, raporda Türkiye’nin döngüsel iktisatta başarılı olabilmesi için dalın endüstrileşmesi muhtaçlığına vurgu yaptı. Avrupa Birliği ülkelerinin yeşil dönüşüm çalışmaları, uygulamaları ve mevzuat değişimleri ile döngüsel materyal kullanım oranında yaşanan artışa dikkat çekilen raporda, “2020’de AB’nin döngüsel materyal kullanım oranı (döngüsellik oranı) yüzde 12,8’e ulaşmıştır. Bu, AB’de kullanılan gereç kaynaklarının neredeyse yüzde 13’ünün geri dönüştürülmüş atık gereçlerden geldiği manasına gelmektedir” denildi. İklim krizinin sonucu olarak global ısınmayı 1,5 – 2 °C’ye kadar sınırlamaya yönelik toplu maksatlar bulunduğu hatırlatılan raporda, geri dönüştürülmüş eserlerin kullanılması için ülkemizde de gereken altyapının hazırlanması gerektiğinin altı çizildi.
Döngüsel iktisat süreci başladı
Konuyla ilgili konuşan TÜDAM Kıymetlendirilebilir Atık Materyaller Sanayicileri Derneği Lideri Vedat Kılıç, “Dünya net bir biçimde döngüsel bir iktisat sürecine girdi. Avrupa Yeşil Mutabakatı üzere birçok memleketler arası mutabakat artık geri dönüştürülmüş gereç kullanımını zarurî tutuyor ve her geçen yıl bu kullanım oranı artıyor. Bugün neredeyse tüm global markaların öncelikli gündem hususu olan sürdürülebilirlik çalışmalarıyla birlikte artık geri dönüştürülmüş hammaddeler öncelikli hale gelirken, geri dönüşüm dalı de tedarik zincirlerinin en kritik ögelerinden biri halini aldı” tabirlerini kullandı.
Ana sanayi ihracat yapamaz duruma gelebilir
Döngüsel iktisatla birlikte dünyanın diğer bir faza geçtiğini belirten Kılıç, “Gerek devletler ve memleketler arası tertiplerin getirdiği kurallar, gerekse küresel markaların bağlayıcı amaçlarıyla birlikte geri dönüştürülmüş hammadde kullanmadan pazarda rekabet edebilme imkanı kalmadı. İngiltere’de bu yıl Nisan ayında yürürlüğe giren uygulamayla piyasaya yılda 10 tondan fazla plastik süren işletmeler, eserlerinde asgarî yüzde 30 geri dönüştürülmüş hammadde kullanmadıklarında, piyasaya sürdükleri ölçünün tamamı için ton başına 200 sterlin vergi ödemek zorundalar. Bu üzere uygulamalar ilgili ülkenin yanı sıra o ülkelere ihracat yapan şirketler için de bağlayıcı durumda. Gerçekten Türkiye’den İngiltere’ye plastik içeren bir eser ihraç eden şirketler, şayet yüzde 30 geri dönüştürülmüş hammadde kullanmadılarsa kelam konusu vergiyi ödemek durumunda kalıyorlar. Bu uygulamaların süratle yaygınlaşacağını göz önüne aldığımızda, yakın bir gelecekte geri dönüştürülmüş hammadde kullanmadan ihracat yapamaz duruma gelebiliriz” dedi.
OSB’ler geri dönüşüm bölümüne öcü üzere bakıyor
Geri dönüştürülmüş hammadde üreten lisanslı işletmelerin bir sanayi olduğunu kabul ettirmekte zahmet yaşadıklarını lisana getiren TÜDAM Lideri Vedat Kılıç, “Çok yakın bir vakte kadar geri dönüşüm tesisleri, yönetmeliğe nazaran organize sanayi bölgelerinde (OSB) kurulamayacak tesisler ortasında yer alıyordu. Bu son derece haksız uygulama resmi olarak kaldırılsa da fiiliyatta hala OSB idareleri lisanslı işletmelere OSB içinde ruhsat vermekten imtina ediyor. Dünyanın gittiği tarafa baktığımızda açıkçası biz kesim olarak bu tavrı anlamakta zahmet çekiyoruz. Bir taraftan bölümden geri dönüştürülmüş hammadde talep eden ana sanayi, iş OSB içerisinde faaliyet göstermeye geldiğinde dalı adeta bir öcü olarak görüyor” tabirlerini kullandı.
Geri dönüşüm endüstrisini oluşturmamız şart
Türkiye ana endüstrisini ileriye taşımak için geri dönüşüm endüstrisinin oluşturulması gerektiğini ehemmiyetle vurgulayan Kılıç, “İçinde bulunduğumuz şartlarda Türkiye’nin döngüsel ekonomiyi ıskalama talihi yok. Hasebiyle ana sanayi ile geri dönüşüm dalının birlikte çalışması her şeyden evvel bir muhtaçlık. Bu doğrultuda başta mekânsal planlama olmak üzere, devletimizin geri dönüşüm endüstrisinin oluşturulması için takviyesine gereksinimimiz var. Bölümün OSB’ler içinde faaliyet göstermesinin kolaylaştırılması, geri dönüşüm ihtisas OSB’lerin kurulması, ÖTV’siz akaryakıt, güç teşviki, ucuz finansman kaynakları üzere birçok destekleyici ögenin acilen ele alınması gerektiğine inanıyoruz. Başka taraftan 2019 yılında yürürlüğe gire Geri Kazanım İştirak Payı(GEKAP) uygulamasıyla piyasaya sürenlerden alınan bedellerin de, gayesine uygun olarak yalnızca kesimin gelişmesi ve atıkların azami formda toplanması için kullanılması gerektiğini bir defa daha yinelemek istiyoruz” dedi.
Sektöre verilecek takviye katma paha yaratacaktır
Geri dönüşüm dalının çevresel ve ekonomik olarak kendi büyüklüğünden çok daha fazla katma kıymet yarattığının altını çizen Vedat Kılıç, “Devlet takviyeleri ve teşviklerle geri dönüşüm kesimindeki eksiklerin giderilmesi değerli. Küresel markalar yahut Türkiye’nin ihracat şampiyonu bölümleri geri dönüştürülmüş hammadde talep ettiğinde, karşısında birebir kurumsal yapıda, teknolojik iş akışına sahip işletmeler görmeyi bekliyor. Lakin bu kurallar sağlandığında geri dönüşüm tesisleri tedarik zincirine dahil olabiliyor. Bu nedenle kesimin endüstrileşmesi için sağlanacak her türlü dayanak, Türkiye’nin dünya pazarındaki rekabetçiliğini arttıracak bir kaldıraç haline dönüşecektir. Bunu yapabilmemiz için de
kamu ve özel bölüm birlikte hareket ederek gerçek bir planlama yapmamız gerekiyor” diye konuştu.
