Mehmet Hanifi GÜLEL / İSTANBUL
Gıda Perakendecileri Derneği (GPD) tarafından düzenlenen 8’inci Ortak Gelişim Kongresi ve eş vakitli olarak Digital Netwok Alkaş platformunda online olarak dün İstanbul’da gerçekleştirildi. Bu yıl kongrenin teması, besin arzında güvenliğin sağlanması ve sürdürülebilir kılınması emeliyle üretmenin ehemmiyetine vurgu yapar halde “Şimdi Ekmek Zamanı” olarak belirlendi. Kongrede perakende bölümü ile tedarik zinciri paydaşları bir ortaya gelerek yalnızca dalın değil tüm dünyanın kıymetli bir gündemini, besin arzının güvenliğini kıymetlendirdi. Kongrede besin arzındaki gelişmeler ele alınarak, tarımda ve üretimde daha verimli ve sürdürülebilir uygulamalar ile bu uygulamaların kurallı bir uyumla hayata geçirilmesini sağlamak için yapılabilecekler tüm tarafıyla masaya yatırıldı.
Gıda, yiyecek içecek ve temel gereksinim hususları harcamalarının, hanehalkı tüketim harcamalarının yüzde 50’sinden fazlasını oluşturduğuna dikkat çeken GPD Lideri Galip Aykaç, “Dünyada her yıl 1,3 milyar, Türkiye’de ise ortalama 26 milyon ton besin israf edilmekte. Bu besinlerin yıllık bedeli 1 trilyon dolar olarak hesaplanıyor. Türkiye’de günde üretilen 121 milyon ekmeğin 12 milyonu israf ediliyor” dedi.
Artan maliyetler arzı negatif etkiliyor
Globalde yaşanan meşakkatler sonucunda tüm kesimlerde üretim maliyetlerinin enflasyonist duruma yol açtığını anlatan Aykaç, bunlara bağlı olarak artan maliyetler de besin arzını etkileyen külfetlerin başında geldiğini söyledi. “Perakendeciler olarak, tüketicilerle muhtaçlıklarını azamî düzeyde karşılamak üzere kaliteli, hesaplı, sağlam eser ve hizmet sunarak, üretim ile tüketici ortasındaki köprü görevini görüyoruz” diyen Aytaç, “Bu görevimizi gerçekleştirirken de, tedarik zincirimizden gelen fiyat dalgalanmalarını tüketicimize en az seviyede yansıtmak için kendi kaynaklarımızı da zorluyoruz. Ölçeğimizi de kullanarak sağladığımız fiyat avantajıyla da son fiyatlarımızı dengelemeye çalışıyoruz. Ana hammaddelerinin birçoklarını yurt dışından alan, münasebetiyle maliyetleri farklı etmenlere de bağlı olan bir ülke doğal olarak bunlarla karşı karşıya kalacaktır. Bizler maliyet artışlarını bilhassa pandemi periyodunda baskılaya baskılaya bugüne geldik” diye konuştu.
Gıda arzı sisteminin, ziraî üretim ile sanayi üretiminden başlayan, taşıma, depolama, perakende ve tüketime kadar uzanan çok büyük bir ekosistem olduğuna dikkat çeken Aykaç, besin arzında güvenliğin sağlanması için tüm bu evrelerde gerçek ve verimli uygulamaların geliştirilmesi gerektiğini tabir etti.
“Sebze-meyvenin %15’i bizden alınıyor”
Perakendecilerin tedarik zincirindeki en son halka olduğunu anlatan Aykaç, fiyat hareketliliğin arz-talep istikrarının ne kadar sağlam olursa tüketiciye yansıyan fiyatlar da istikrarlı bir biçimde optimumda kalabileceğini kaydetti. Sebze- meyve fiyatlarına da değinen Aykaç, “Türkiye’nin 55 milyon ton sebze-meyve üretimine sahip ve bunun yüzde 30-35 kadarının fire olarak ayrıldığını, kalan 35 ila 37 milyon ton ortası tüketilebilir sebze-meyvenin yaklaşık yüzde 15’inin perakendeciler kanalıyla satılıyor. Bu durumda yüzde 15’lik satış hissesi ile perakendecilerin enflasyona bir tesir edemez. Bu yanlış algıyı ortadan kaldırmamız lazım. Asıl sorun plansız üretim, girdi maliyetlerinin yüksekliği ve dışa bağımlılığın azaltılamamasıdır” dedi.
Türkiye, FMCG pazarında olumlu ayrışıyor
NielsenIQ Türkiye Genel Müdürü ve Ortadoğu ve Afrika Analitik Önderi Didem Şekerel Erdoğan ve NielsenIQ Türkiye Perakende Hizmetleri Yöneticisi Serhat Sükan, “Yarının Dünyası İçin Bugünden Ekmek” başlıklı sunumları süratli tüketim eserleri pazarının yeni durumunu değerlendirdiler. Türkiye’de süratli tüketim eserleri (FMCG / Fast-Moving Consumer Goods) perakendesinin 2022-2021 birinci 8 ay kıyaslamasında yüzde 85 bü yü me kaydettiğini belirten Erdoğan, dünya genelinde FMCG pazarı hacimsel daralma kaydederken, Türkiye’nin müspet hacim performansıyla öteki ülkelerden ayrıştığını vurguladı. Serhat Sükan ise E-ticaretin pandemi devrinde Türkiye’de 2020 yılında toplam FMCG içinde yüzde 4,0 olan yükünün 2021 yılında yüzde 5,7’ye çıkardığını söyledi.
“Hükümet değişse bile değişmeyecek bir tarım siyasetine gereksinimimiz var”
Tarımsal Üretimde ve Tedarikte Verimlilik Nasıl Sağlanır? İsimli panelinde konuşan DÜNYA Gazetesi Tarım Müellifi Ali Ekber Yıldırım, randıman kaybının çabucak sonuç gidilip etiket üstünden tartışıldığına dikkat çekti. Türkiye’de 1990 yılında 27,8 milyon hektar olan ekim alanlarının bugün itibariyle 23,1 milyona kadar gerilediğini anlatan Yıldırım, “Bundan daha büyük kayıp olabilir mi? İktisattaki büyümeler daima 7’nin üstünde ancak tarım dalı son 6 çeyrekte yalnızca 1 çeyrekte büyüdü, geri kalan 5 çeyrekte küçüldü” dedi. Verimsizlikte değerli nedenlerden bir adedinin üretimdeki sıkıtılar olduğunu bildiren Yıldırım şunları kaydetti: “11. Kalkınma Planı’nda içinde bu nedenler açıkça sıralanmış. Lakin biz stratejiyi çok düzgün yazıyoruz lakin uygulamada gereğince yapamıyoruz. Biz burada yazılan yapabilsek birçok meselemiz giderilmiş olacak. Bizim en büyük yanlışlarımız daima sonuçların tartışıyoruz. Aslında nedenleri tartışmak yerine besin fiyatlarına bakıyoruz. O denli olunca maalesef tahlil bulamıyoruz. Bizde bakan değiştikçe tarım siyaseti da değişiyor. Burada Bakan değil, Hükümet değişse bile değişmeyecek bir tarım siyasetine muhtaçlığımız var. Bunun için daima söylüyoruz ‘Tarım Üst Kurulu’ olsun. Hatta ‘Gıda Düzenleme ve Perakendecileri Kurulu’ üzere. Bildiğiniz 9 siyaset konseyinde tarım yok. Cumhurbaşkanı da buna değindi ve bunun kurulmasına dikkat çekti. Öncelikle buraların da özerk yapıda olması gerekiyor.”
“Küçük çiftçiler üretimde desteklenmeli”
Dünyada ve Türkiye’de Besin Arzı: Fırsatlar ve Tehditler başlığı altında BM Besin ve Tarım Örgütü Türkiye Temsilcisi Yardımcısı Dr. Ayşegül Selışık ve BM Besin ve Tarım Örgütü Besin Güvenliği Uzmanı Keigo Obara, Güzem Yılmaz Ertem’in moderatörlüğünde, dünyada ve ülkemizde besin arzındaki mevcut durum ve gelecek projeksiyonlarının yanı sıra öngörülen fırsatlar ve tehditleri değerlendirdiler. Tarımın şoklara daha dirençli olması için küçük ölçekli çiftçilik desteklenmesi gerektiğini belirten Selışık, “Onlar bu sorunu çözecek potansiyele sahipler. Alışılmış ki onların üretimiyle dünyayı bir anda beslemek mümkün değil fakat ülkeler kendi besin güvenliğini teminat altına alabilir. Küçük çiftçilerin, üretimden vazgeçmemeleri için desteklemesi gerekiyor” dedi.