Analitik bilgi idaresi konusunda Türkiye’nin öncü kurumu AIMS 360º Yapay Zeka & İdare Tahlilleri, tarafından düzenlenen AIMS 360º Analitik Zeka Konferansı, Hilton Bomonti’de düzenlendi. Konferansta yapay zekanın günlük hayatın içinde karşımıza sıklıkla çıktığı ve 2030’lu yıllarda her işin ardında analitik zekanın olacağı öngörüldü. Bu doğrultuda şirketlerin çok geçmeden hakikat yatırımları yapması için, analitik çalışmalarda yaşanan küresel gelişmeler ve şirketleri analitik çalışmalarda istedikleri hedefl ere taşıyan AIMS 360 analitik zeka tahlilleri anlatıldı.
AIMS “360º Analitik Zeka Çözümleri” ile şirketlerin işleyişlerinin her etabında toplanan ham bilgileri aksiyon alınabilir bilgiye dönüştürerek, kurum ve kuruluşların işleyişlerinin her evresinde yanlışsız vakitte hakikat kararlar almasını hedefl iyor. Bu maksatla düzenlenen AIMS 360 Analitik Zeka konferans serisinin sonuncusu ‘Ekonomi Nereye Gidiyor? Yapay Zeka ne Vadediyor?’ isimli panel ile açılış yaptı. AIMS Yapay Zeka ve İdare Tahlilleri Kurucu Lideri Dr. Tülin Hoş, Dünya Gazetesi (NBE) İdare Heyeti Lideri Hakan Güldağ, Dünya Gazetesi Yayın Konseyi Lideri Gurur Oğuz, Yapay Zeka ve Teknoloji Derneği Kurucu Lideri Esen Girit Tümer panelde konuşmacı olarak yer aldı.
Yapay zeka, işletmelerin günlük faaliyetlerinde akan bilgileri yanlışsız değerlendirmesine yardımcı oluyor
AIMS Yapay Zeka ve İdare Tahlilleri Kurucu Lideri Dr. Tülin Hoş, 2000 yılından günümüze ham dataların kurumların karar etaplarında entegre edilecek nitelikli bilgiye ve organik zekaya dönüştürülecek çok sayıda çalışmaya imza attıklarını söyledi. Tülin Hoş şöyle konuştu: “Günümüzde yapay zeka moda oldu. 2000 yılında yaptığımız işi insanlara anlatmaya çalışırken en fazla ‘bizim bilgimiz yok’ yansısını alıyorduk. Beşerler dataları olduğunu, bu bilgileri tahlil etmedikleri sürece bilgi idaresi yapamayacaklarını anlamış durumdalar. CRM sistemiyle müşterinin satın alma verisini bir yerde tutmaya başladık. Bugün ‘müşteriye hangisi hangi eseri hangi kanalda önerirsem; evet der’i öğrendik. Bunun yanı sıra müşterileri kaybetmeden evvel kaybedebileceğinin farkına varabileceğimizi öğrendik. Teknolojiyi içselleştirirken, dijitalleşirken data yığınlarını gerçek yönetebilirlerse riski ön görebilecekler. Riski oluşmadan engellemek mümkün. İşletmelerimizin günlük hayatında akan dataları gerçek kıymetlendirmemiz gerekiyor. Burada da yardımcımız yapay zeka.”
Pandemi sıhhatte teknolojik gelişmeleri hızlandırdı
Yapay Zeka ve Teknoloji Derneği Kurucu Lideri Esen Girit Tümer de şunları söyledi: “Sağlıkta artık her alanda hayatın içinde teknoloji kullanıyor. Akıllı saatim ben kalp krizi geçirdiğimi anlamasam bile haberim olmadan ambulansı arayabilir, hastaneyi arayabilir. Sıhhat teknolojilerinde ilerleme var fakat homojen olarak dağılmış değil. Pandemi sıhhatte teknolojik gelişmeleri hızlandırdı. Online dijital hekimlerimiz varken, artık dijital hekiminizin doktor oraPandemi sıhhatte teknolojik gelişmeleri hızlandırdı Yapay Zeka ve Teknoloji Derneği Kurucu Lideri Esen Girit Tümer de şunları söyledi: “Sağlıkta artık her alanda hayatın içinde teknoloji kullanıyor. Akıllı saatim ben kalp krizi geçirdiğimi anlamasam bile haberim olmadan ambulansı arayabilir, hastaneyi arayabilir. Sıhhat teknolojilerinde ilerleme var fakat homojen olarak dağılmış değil. Pandemi sıhhatte teknolojik gelişmeleri hızlandırdı. Online dijital hekimlerimiz varken, artık dijital hekiminizin doktor oradaymış üzere heptik eldivenlerle sizi muayene ediyor. Hastane yapısına gereksinim kalmadan muayene yapılacak. Derin makine öğrenmesi ile birlikte biz yapay zekaya ‘kalp sıhhati riski olanları bulalım dediğimizde’ Bu kitlenin yüzde 80’de kalp riski var diyor lakin bir yandan da sormadığım soruya da karşılık veriyor. Yüzde 10’unda da şu risk var diyebiliyor. Teknoloji tsunami üzere lakin görmezden gelirsek vahim. Yoksa bu tsunamide sörf yapar üzere teknoloji bize hizmet eder hale gelebilir.”
Aile şirketleri teknolojiyi gereğince kullanamıyor
DÜNYA Gazetesi Yayın Konseyi Lideri Gurur Oğuz, “Türkiye’deki aile şirketlerinde en kıymetli meselelerden biri kurumsallaşamama başkası de teknolojiyi yetkinlikle kullanamama. Artık moda olan bir şeyi şirketinize uygulamanız yetmiyor. Şirketinize uyduramıyorsanız olmuyor. Teknolojiyi şirketlerinizde kullandığınız vakit iş süreçlerinize yüzde 15 katkı sağlar. Bunun yerine şirketinizi zihninizde dönüşümü sağlar, iş süreçlerinizi, irtibat süreçlerinizi daha evvel var olmayan bilgi süreçlerinizi tasarlayıp, teknolojiyi onun hizmete verirseniz o vakit verimlilik 90’lara çıkar. Artık ben Türkiye’de dijital dönüşerek batanları biliyorum. Teknolojiye de ‘o yapıyor ben de yapayım’ diye yatırım yapıyor. Teknolojiyi neyin buyruğuna veriyorsanız onu donanımlı hale getiriyorsunuz. Teknolojiyi ilkelliğinizin buyruğuna veriyorsanız. Onu donanımlı hale getiriyorsunuz. Birçok şirkette ben bunu gördüm. Artık yeni bir moda var: Yapay zeka. Moda diyorum zira kavram bir yerde icat olur olmaz Türkiye alır. Lafı var, kendisi yok. Ardını nasıl dolduracağız, ona bakmıyoruz. Teknolojinin dışında kalmak natürel ki gerçek değil. Lakin sana hangi teknoloji uyuyorsa onu almak önemli” diye konuştu.
Teknolojik olarak atılıma muhtaçlık var
DÜNYA Gazetesi (NBE) İdare Konseyi Lideri Hakan Güldağ da şunları anlattı: “Biliyoruz ki büyük bir dönüşüme muhtaçlık var. Bunun bir plan dahilinde yapılması lazım. Şunu biliyoruz ki Afrika’ya bisküvi satarak Türkiye’nin faz atlaması mümkün değil. Belirli yüksek teknolojiler üretemeyiz çabucak, fakat yüksek teknolojili eserler gerekiyor. Türkiye’yi teknoloji ülkesi haline getirmemiz gerekiyor, buna fırsat da var. Yeni sanayi ihtilalinin ortaya çıkardığı bütün teknolojiler nanoteknoloji, gen bilimi, robotik her bir kesimi dönüştürme kabiliyetine sahip. Bizim artık dokumadan nanoteknolojiye geçelim üzere bir durumumuz yok ancak dokumacılığa de nanoteknoloji tattığınız vakit oradan teknolojik sıçrama yapmanız rekabet gücünüzü artırmanız mümkün. Devlet Planlama Teşkilatı kapanalı 12 yıl oluyor lakin gereksinim var. Dünyadaki örnekler üzere temel bilimler yasası çıkarmamız ve temel bilimler enstitüsü kurmamız lazım. Kesinlikle teknolojik olarak atılıma gereksinim var.”
“Birçok platformda yapay zekaya bilgi sağlayıcısıyız”
Konuşmasına, “Hep yapısal bilgilerle çalışıyorduk. Yapısal bilgiler, iş muhtaçlığına nazaran saklanan bilgilere deniyor. Bunu sıklıkla kullanıyoruz” diyerek başlayan AIMS Data ve Yapay Zeka Tahlilleri Müdürü Hakan Çınar, şöyle konuştu: “Hayatımıza kendi içinde net bir bilgiyi içeren çeşitli bilgi sürece metotlarıyla üretilmiş yarı yapısal datalar geldi. Ses verileri, fotoğrafların işlenmesi üzere yapısal olmayan bilgiler de geldi. Bilgi çeşitliliğinin artması tahlillerin artmasına da yol açtı. Yapısal olmayan dataların birikme suratı yapısal datalara oranla daha fazla şu anda. Dalda kullanılan bilgilerin yüzde 80’inden fazlası yapısal olmayan bilgilerden oluşuyor. Yapay zeka ile birinci başta makineler insan üzere karar versin isteniyordu, kural bazlı ilerliyordu. Yapay zekanın bir alt kolu olan makine öğrenmesi sırası geldi. Bilgiyi incelesin çeşitli tahliller yapsın karar alsın’ istedik. Yarı yapısal ya da yapısal olmayan datalarla birlikte bunun üzerinde tahlil yapma derin öğrenme kavramı geldi. Katmanlar artırıldı, karar bilgilerin aksiyon alma basamakları geliştirildi. Günümüzden en değerli bahislerden biri bilgiyi saklamak. Kurumlar kendi iş gereksinimlerine nazaran farklı bilgi tiplerine gereksinim duyuyor. Örneğin alışveriş kartının süreçlerini takip edeceksiniz sizin sahip olmanız gereken anahtar bilgileri saklayabilecek olan bir bilgi tabanına muhtaçlık duyuyorsunuz. Resimsel verileri saklayacağınız grafb ase dediğimiz veritabanına gereksinim duyuyorsunuz. Anında tahlil yapan sonucunu gösteren bir iş sürecindeyseniz geniş kolonlara sahip olan bir data tabanına gereksinim duyuyorsunuz. Her muhtaçlığa nazaran bilgi tabanı muhtaçlığı da değişiyor. Birçok uygulamanın kendine ilişkin charbotları var. Örneğin yemek siparişi verdiğinizde kesinlikle yapay zeka kullanıyorsunuz. Karşılaştığımız birçok platformda aslında yapay zekaya data sağlayıcısıyız. Mesela ATM’lerde paranın ne kadarda tükeneceğini bile iddia edebilir durumdayız. Sanayi üretimde makinelerin kendine ilişkin sensörleri var. Bozulma müddetlerini de üretime tesiri de kestirim ediliyor. Bu makine bu türlü çalışmaya devam ederse önümüzdeki hafta şu kadar üretebilir üzere varsayımlara de yanıt veriyor.”
Analitiğin bize kattığı çok hoş bir yarar var
Sunumda finansal sahtekarlıkları yapay zeka ile gerçek vakitli çözebileceğini anlatan AIMS Profesyonel Hizmetler Genel Müdür Yardımcısı Doruk Oğuz da, şunları söyledi: “Hem sahtekarlık var mı bakarken süratle yapılması gerekiyor. Yanlış alarmı da minimumda tutmak gerekiyor. Dış kaynağa bağlı olmadan müdahale edeceğimiz bir hale getirmek gerekiyor. Tahlillerin sizin data yapılarınıza uyacak formda esnek olması gerekiyor. İş bilginizle birçok farklı kural seti yazıp bu iş kurallarını yakalayacak biçimde süreçleri yönetebilirsiniz. Lakin analitiğin bize kattığı çok hoş bir yarar var. Gözümüzden kaçan farklı farklı dinamikler olabiliyor ya da değişen trendlere süratli adapte olamıyoruz. Burada analitik devreye giriyor ve yapay zekanın sunmuş olduğu esnek ve süratli tahlil yaklaşımıyla birlikte artık yalnızca sizin geçmişte yakalamış olduğunuz deneyimlerinizle birlikte tespit etmiş olduğunuz kurallara bakarak bir öğrenme yapmıyor tıpkı vakitte müşterinin hareket biçimindeki değişimler web sayfasında kalma müddeti menüler ortasındaki geçiş sıklığı üzere bilgileri dikkate alacak halde internet sayfamda gezen müşteri Doruk mudur tahlilini yapacak bir noktaya geliyoruz. Müşterinin hareket biçimindeki anomalileri de bulup müşteri özelinde bu süreç Doruk’a ilişkin olamaz skorunu size verecek dinamikliğe erişebiliyorsunuz. Bunu yapmak için art tarafta güçlü bir platform kurmak gerekiyor. Süreç şöyle ilerliyor: Elimizde milyonlarca satır datalar var. Bunların içinde sizin daha evvel yaşamış olduğunuz ve tespit etmiş olduğunuz farklı sahtekarlık case’leriniz var. Kural setlerinizi çıkarttığı alarm olarak göreceğiniz kırmızı listeleri görüyorsunuz. Bunlar kredi kartı harcaması, para transferi harcaması olabilir acentenin kesmiş olduğu BES poliçesi bile olabilir. Kırmızı listeyi sizin kural setlerinizle çaprazladığınızda ortaya çıkan kesişim kümesi bizim için yakalanan sahtekarlık oluyor. Bunları aslında yapabiliyoruz. Biz bunun bir ötesine geçmek istiyoruz. Kırmızı listeyi adım adım incelemesi gerekiyor. Vakit kısıtlı süreç yüksek tek tek bakamayacağınız bir noktaya geliyor, burada analitik devreye giriyor. Bizim için ‘hepsine bakmakla uğraşma, yüzde 1’lik şu kitleye bak’ diyor. Daha yüksek riskli süreçleri önceliklendiriyor. Yakalama oranlarımız yükseliyor. Müşteri bazında kart numarası bazında anomali hareketlerini görebiliyoruz. Biz gözümüzü daha evvel yakalanmayan olaylara çevirmiş durumdayız. Kullandığımız algoritmalar müşteri hareket usulüne uygun olmayan sıkıntıları bulmaya başlıyor. Daha evvel gözümüzün görmediği süreçleri yakalamaya başlıyoruz. Birçok farklı bir dolandırıcılıkla karşılaşıyoruz. Bu metotlar için de farklı farklı modeller çalıştırmanız gerekiyor. Sahtekarlık başka analitik modellerinden biraz farklı. Çok süratli bir biçimde yapılması gerekiyor. Hasebiyle art tarafta yeni kural yazmak için fazla vaktiniz yok. Harcadığınız vakit karşılaşabileceğiniz sahtekarlık kayıpları haline gelmeye başlayacak. Akan bilgileriniz üzerinde gerçek vakitli tahlil ediyor. Kullanacağınız vakit kural setleri yazıp size veriyor. Tıpkı vakitte hangi münasebetlerle hangi kural setiyle yakaladığını da görebiliyorsunuz.”
“Güvenilir yapay zeka kavramı ön plana çıkıyor”
AIMS Data ve Yapay Zeka Tahlilleri Müdürü Yılmaz Meral, ‘Gerçek Vakitli Yapay Zeka Çalışmalarının Önündeki Mahzurlar & Tahlil Fırsatları Neler?’ isimli sunumunda şunları anlattı: “90’lı yıllarda şirketlerin kederi eser satmaktı. 2000’li yıllarda şirketlerin eser yanında hizmet satması da gerekti. 2010’lu yıllara müşteri tecrübesini en yüksek tutmaya çalıştı. Günümüzde tüm bunları bir ortada yapabilmek, aksiyon alabilmek için art tarafta bilgiyi toplamamız gerektiğini biliyoruz. Eserleri sayfada listeledikten ‘bunu alan bunu aldı’ teklif yapısı kurmak gerekiyor. Bu da yapay zekayla oluyor. Data bilimci konusunda talep çok fazla fakat arz çok az. Dataya bağlandık modeli kurduk, kodlarını oluşturmak gerekir bunu da çözmek gerekir. Modellerin de data ile yaşatılması gerekir. Modeli izlemeye aldığınızda kimi kitlelere önyargılı davranıyor olabilir, bunun önüne geçmeniz gerekir. Müşteri için varsayım yaptığımda nedenlerinin açıklayıcılığı da olması gerekir. Sağlam yapay zeka kavramı ön plana çıkıyor. Bilgilerimize, modellerimize ve sürecimize güveniyorsak, manileri olmayan yapay zeka uygulaması yapmışız demektir. İnsanların %68’i banka kredi onaylanmasında yapay zeka yerine insanlara güveniyor. Tahminen burada kurulan modellerde sorun var. Sağlam yapay zeka olması için, açıklanabilir kime, neyi, neden dediğini bilmeliyim. Adil olmalı. Denetlenebilir olmalı. Ön yargı olmamalı. İki kurumdan biri datayı yönetemiyor. Bilgi bilimcilerin yüzde 42’si modelleri izlemiyor. Data bilimi çalışanlarının yetenekleri yüksek olmaması en büyük problemlerden birisi. Bilgi bilimcileri iş ilan sayısı, arayan sayılarının 3 kat daha fazla.”
“Her müşteriyi ferdî olarak tanımaya yardımcı oluyor”
AIMS Bilgi ve Yapay Zeka Tahlilleri Müdürü Zeynel Serdar Öztürk, 360 derece yapay zeka sunumunda, IMS’nin her kesimlere dokunduğunu, bütün tahlil ve bileşenlerin her dala uyumlu olduğunu belirtti. Zeynel Serdar Öztürk şu bilgileri verdi: “Önce data haritası tasarlıyoruz. İkinci basamakta analitik vizyon workshopu yapıyoruz. İş grubu ile yapılan görüşmelerden sonra IT takımıyla görüşüyoruz. İş takımının istediği çalışma ile ilgili art planda bize bilgi sağlayabiliyor mu, donanım ya da yazılım var mı buna bakıyoruz. Ortaya ayrıntılı kapsam dokümanı çıkarıyoruz. Her çalışma için uygun data lazım. Analitik bilgi sözlüğü ortaya çıkarıyoruz. Tüm bunlar yapıldıktan sonra analitik çalışmalar yapılabilir formata geliyor. Bu çalışmalardan birincisi analitik CRM. Müşterilerimizi kuruma kattıkları bedele nazaran piramit yapısına oturtmamız gerekiyor. Müşteriyi art planda tanımaya çalışıyoruz. Müşteri pahalıysa elinizde tutmaya çalışırsınız. Akabinde demografik segmentasyon geliyor. Bu müşteriyi ayrıntılı bir halde tanımak. Potansiyel bedel segmentasyonu ile kuruma paha katacak müşteriyi arıyoruz. Sonra davranış ve hayat stili segmentasyonu geliyor. Art planda ‘müşteriyle kampanya çıkacağım hangi kanaldan çıkarsam bana geri dönüşü olur, hangi eserin hangi gramajını tercih ediyor’ üzere bilgileri biliyoruz. Her müşteriye birebir yaklaşmamalıyız. Her müşteri misal davranışlar sağlamıyor. İki müşteri de pahalıdır lakin biri irtibat kanallarında ayrılabilirler. Biri dijitali tercih ederken birisi yüz yüze irtibatı tercih edebilir. İkisi de başka yaklaşmak gerekir. Her müşteriyi ayrıntılı görüyor oluyoruz. Art planda yapılan çalışmalar sonucunda ‘bu kıymet segmentinde şu davranışı gösteren müşteriyi korumalıyım’ diyebiliriz. Eser eğilim modellemesi; müşterilerin her birinin kurumun sağladığı eserlerden hangisine eğilim göstereceğini anlamamızı sağlıyor. Eser eğilim modellemelerinin değerli noktası; a eserini hangi kanal üzerinden sunmalıyım’ kararını da vermeye yardımcı oluyor. Art planda yapılan çalışmalar sonucunda spesifik olarak ‘şu kitleye sahip müşteriler şunları almaya daha eğilimli’ diyebileceğimiz bir yapıyı sunuyoruz. Şikayet ve talep segmentasyonu art planda göz arkası edilen noktalardan biri. Müşteriyi terk etme eğilimine giriyorsa ondan evvel basamaklarda müşteriyi tanıyarak tedbir alabiliriz. Eser eğilimi anladıktan sonra kampanya çıkıyoruz. Müşterinin kampanyaya verdiği karşılığı da incelemeliyiz. Art planda hangi kanaldan hangi saatte çıkılması gerekiyor bunu da öğreniriz. Müşterileri eser bazında da kıymetlendirerek kurumumu eseri mü terk etmeye çalışıyor bunu da anlıyoruz. Ömür Uzunluğu Paha Modellemesi ile müşteriler bize şu anda paha katıyorlar ileriki periyotta ne kadar bedel katacak bilmiyorum. Bunu evvelce ön görüyor. Kanal Analitiği ile müşterinin her kanal bazında ne bedeli var onu da belirliyoruz. Mesela müşteriler, öğlen ortasında bir kanalı daha fazla kullanıyor. Spesifik olarak kampanyamı o saatte o kanala çıktığımda daha fazla geri dönüş alabilirim. Kanallara terk etme eğilim modellerine geldiğimizde bir kanalı terk ederken öbür kanala eğilimi yükseliyor olabilir buna da bakıyoruz. Analitik gaye idaresi çözümümüzle maksadı art plandaki yapıya nasıl oturtacağımıza karar veriyoruz. Her bir şubenin ya da mağazanın geçmişte gösterdiği kıymetlerle, sonraki devirde nereye gideceğini ölçüyoruz. Yapay zeka lokasyon tahlili şirketimizin TÜBİTAK takviyesi ile yaptığı bir çalışma tıpkı vakitte. Şubelerin, mağazaların beklenen performansı gösterip göstermediğini bulabiliyoruz. Arkaplanda potansiyeli biliyoruz ve amacı veriyoruz. Neden yapamadığına bakıyoruz. Analitik suistimal idaresi tahlilimiz ile 3 basamaklı yol haritası yaklaşıyoruz. Birinci basamakta daha evvelki suistimalleri bildiğimiz için bunlarla ilgili aksiyon alıyoruz. İkinci basamakta öngürüsel modellemeler devreye giriyor. Bu modellerle birlikte o suistimali yapan duruma uygun gaye belirliyoruz. Suistimal mümkünlüğü var üzere skorlar veriyoruz. Analitik İK idaresi ile çalışanlarımızın verimliliklerini de belirliyoruz. Çalışan çok çalışıyor lakin tahlil getiremiyor ya da çok süratli tahlil getiriyor bu ayrıntıları görebiliyoruz. Çalışan terk etme mümkünlüğü da görebiliyoruz. Çalışanı gelecekte bedelli olup olmayacağını da ön görebiliyoruz.”
