Enerji ve Olağan Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) milletvekillerini Türkiye Taş Kömürü (TTK) Amasra Taş Kömürü İşletme kurumunda 14 Ekim’de meydana gelen grizu patlamasına ait bilgilendirdi.
Dönmez, meclis kürsüsünde yaptığı konuşmasında, ilgili prosedürleri ve düzenlemeleri paylaşarak, ortaya atılan 2017 ve 2019 yılları Sayıştay raporlarında yer alan solunabilir ve patlayabilir toz ile uğraş başlığı altındaki konuların dikkate alınmadığı savını, Soma ve Ermenek kazalarından sonra mevzuattaki düzenlemelere istinaden TTK’de güzelleşmeler yapılmadığına dair savları, Sayıştay raporunda yer alan “Kurum degaj yönergesi yükümlerinin titizlikle uygulanması gerekmektedir” tabirini, delme ve patlamaya dair ortaya atılan argümanlara ve maden ocağının patlayacağı argümanlarını ele aldı.
“Denetimlerde terslik yok”
Bakan Dönmez, TTK Amasra kurumunun bu yıl yapılan dördüncü kontrolünün 21-27 Ağustos tarihleri ortasında yer altı uzmanları tarafından yerinde gerçekleştirildiğini belirterek, bu kontrollerde teknik ve idari düzenlemelere ters bir konu tespit edilmediğini söyledi.
Patlamanın akabinde başlatılan isimli ve idari soruşturmalar üzerine konuşan Bakan Dönmez, “Kazanın meydana geldiği birinci andan itibaren Bartın Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından 6 savcı görevlendirilmek suretiyle isimli soruşturma başlatılmıştır. Bakanlığımız ile Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı tarafından ayrıyeten idari-teknik soruşturma ve kontroller başlatıldı. Olayın tüm boyutları ile açıklığa kavuşması için gerekli her türlü takviyesi ilgili kontrol ünitelerine vereceğiz.” dedi.
“Ölçümler ve denetimler mevzuatta belirtildiği düzeyde tutulmaktadır”
Kazanın yaşandığı birinci dakikalarda Sayıştay raporlarının gündeme getirildiğini söyleyen Dönmez, “Konu ile ilgili bilerek ya da bilmeyerek ortaya atılan tezlere açıklık getirmek istiyorum. 2017 ve 2019 yılları Sayıştay raporlarında yer alan solunabilir ve patlayabilir toz ile çaba başlığı altındaki konuların dikkate alınmadığı argümanı ortaya atılmıştır. Bu argümana ait ölçümler ve denetimler tam yapılmakta ve mevzuatta belirtildiği düzeyde tutulmaktadır.” dedi.
“50 kalemde gerek ferdi gerekse alana yönelik iyileştirmeler yapıldı”
Soma ve Ermenek kazalarından sonra mevzuattaki düzenlemelere istinaden TTK’de güzelleşmeler yapılmadığına dair tezlere ait konuşan Dönmez, şunları kaydetti:
“Tüm kurumlarda bulunan toplam 200 kilometrelik yer altı açıklıklarında hayat çizgisi tesis edildi. Yer altı ferdi kurtarıcı maske değişim istasyonları kuruldu. Tüm iş süreçleri için risk kıymetlendirme yükümlülüğü getirilmiş, bu konu kurum tarafından titizlikle takip edilmiştir. Yer altında metan, oksijen, karbonmonoksit, hidrojen sülfür, sıcaklık ve hava suratını ölçen sensörlerin bulunması mecburiliği da getirilmiştir. Ayrıyeten bağımsız çalışan her takımda en az bir adet seyyar gaz ölçüm aygıtı da bulunmaktadır. Ayrıyeten, konveyör haberleşme ve acil ikaz sistemi, tahlisiye aygıtı, el tipi sıcaklık ve basınç ölçer, çoklu gaz tahlil seti, merkezi gaz izleme sistemi, ana nefeslik aspiratör sistemi, ferdî oksijen maskeleri, basınç teneffüs istasyonları, otomatik yangın söndürme sistemleri burada daha sayamayacağım 50 kalemde gerek kişisel gerekse alana yönelik iyileştirmeler yapıldı. Yer altındaki bütün çalışma alanlarının hava giriş-çıkışını denetim etmek hedefiyle altılı sensörler tesis edilmiştir. Bu sensörler, her kurumumuzda bulunan merkezi gaz izleme ünitelerinden takip edilmektedir. Bilgilerden rastgele birisinde uyuşmazlık olması durumunda de birbiri ile teyit ediliyorlar.”
Sayıştay raporunda yer alan, “Kurum degaj yönergesi yükümlerinin titizlikle uygulanması gerekmektedir.” tabirini ele alan Dönmez, “Sayıştay’ın bulguları ortasında yer alan kurum degaj yönergesine de tıpkı formda riayet edilmektedir. 2022 yılı içerisinde Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı iş denetçilerinde kurum iş yerlerinde tam 26 kontrol yapılmış olup bunun 4 tanesi Amasra Taş Kömürü İşletme Kuruluşu yer altı iş yerlerinde gerçekleştirilmiştir. Bakanlığımıza bağlı Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü görevlilerince kurum iş yerlerinde 45 kontrol yapılmış olup bunun 7’si tıpkı yerde gerçekleştirilmiştir.” dedi.
“İş sıhhati ve güvenliği denetçileri tarafından rastgele bir tespitte bulunulmamıştır”
Dönmez, şöyle devam etti:
“Sayıştay raporlarında bahsedilen konularla ilgili olarak aslında kontrole yetkili olan MAPEG denetçileri ile Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı iş sıhhati ve güvenliği denetçileri tarafından rastgele bir tespitte bulunulmamıştır. Kazanın olduğu gün Sayıştay raporlarındaki sözler çarpıtılarak, kömürün içerisinde yer alan metan gazı ölçüsü çalışılan ortamdaki havada yüksek metan gazı tespit edildi formunda de lanse edildi. Kelam konusu tabir, o gün de açıklandığı üzere büsbütün yanlıştır. Kömürün içindeki metan ölçüsü ile ocaktaki havalandırma içerisindeki metan oranı birbirinden farklı hususlardır. Grizu patlamaları, kömürdeki metan ölçüsü değil, ortamdaki hava içerisindeki metan yüzdesi ile ilgilidir. İsmi geçen raporlar, TBMM KİT Komisyonu’nda da görüşülmüş ve ibra edilmiştir.”
Delme ve patlamaya dair ortaya atılan savları ele alan Dönmez, dünya genelinde yürütülen madencilik faaliyetlerinin birçoğunda delme ve patlatma formülünün kullanıldığını ve işin gereği olarak minimal düzeyde ve denetimli olarak Türkiye’de de teknik düzenlemelere riayet edilerek uygulandığını savundu.
“Hiçbir telaşınız olmasın, en ufak bir ihmal varsa gereği yapılacak”
Bakan Dönmez, maden ocağının patlayacağı tezlerine ait, şunları söyledi:
“Maden ocağının patlayacağı argümanlarına da açıklık getirmek istiyorum. Yer altı tüm çalışma alanları ve giriş-çıkış havalarında metan, oksijen, karbondioksit, karbonmonoksit, hidrojen sülfür, sıcaklık ve hava suratı ölçümleri ile 24 saat boyunca daima izlenmekte, bilgiler de kayıt altına alınmaktadır. Yani o işletmemizde birebir uçaklarda olduğu üzere kara kutumuz var. O ana kadar gerçekleşen tüm ölçümler, aşağı ve üstteki görevlilerin ortasındaki her türlü telsiz ve telefon konuşması kayıt altında. Bunların hepsi de incelemeye ve kontrole tabi olacak. Hiçbir tasanız olmasın, en ufak bir ihmal varsa gereği yapılacak.”
Havadaki metan gazı oranını yüzde 5 ile yüzde 15 ortasındaki olmasının, en ufak bir kıvılcım gibisi ısı kaynağı ile temas etmesi halinde grizu patlamasının meydana geldiğini söz eden Dönmez, “Yani üç şey bir ortada olursa patlama oluyor. Klasik olarak yanıcı husus yani metan, oburu hava, başkası ise yakıcı husus yani ısı kaynağı. Ayrıyeten şu konuları da belirtmek isterim ki iş sıhhati ve güvenliği yönetmeliğine nazaran, ortamda yüzde 1 oranında metan bulunması durumunda patlatma yapılmaz. Yüzde 1,5 metan varsa emniyet emelli elektrik kesilir, yüzde 2 metan bulunması durumunda ise madenciler çalışma ortamından tahliye edilir. Gaz izleme sensörleri ile de ortamdaki gaz belli pahaların üzerine çıktığında sesli ve ışıklı alarm verilecek çalışanlar uyarılmaktadır. TTK Amasra kurumuna kurulan sensörlerle metan oranı yüzde 1,5 bedeline ulaştığında hem merkezi gaz izleme sisteminde hem de yer altındaki sistemde sarı ışık yanmakta ve sesli ihtar vermektedir. Ardından merkezi gaz izleme ünitesi tarafından ilgili üniteler telefonla bilgilendirilip sistem takibe alınmaktadır. Metan oranı yüzde 2 pahasını bulduğunda yer altındaki sistemdeki ve yer üstündeki merkezi gaz izleme ünitesinde kırmızı alarm devreye girer ve çabucak acil durum prosedürü işletilmek sistemiyle çalışanlar tahliye edilerek pak havaya çıkarılmaktadır.” diye konuştu.
“Bilirkişi ve denetçiler olayı aydınlığa kavuşturacak”
Kazadan evvelki son kayıtların incelenmesi ile ortamdaki metan gazı oranının evvel yüzde 1,5 düzeyine ulaştığını, bu kapsamda saat 18.05’te emniyet maksatlı elektrik kesildiği bilgisini veren Dönmez, “Saat 18.09’da ise son kayıt havadaki metan oranının yüzde 1,69 olarak ölçüldüğünü göstermektedir. 18.09’dan sonra kayıt alınamadı. Tüm değerlendirmelerimiz bu patlamanın 18.10 sıralarında olduğu. Patlama anındaki metan düzeyleri merkezi gaz izleme sisteminde ölçülen bu. Merkezi gaz izleme istasyonunda ölçüm bu. Bütün üniteler, uzmanlar bu bedelleri tek tek kıymetlendirecek. Uzman ve denetçiler olayı aydınlığa kavuşturacak.” sözlerini kullandı.