Küresel Gazeteciler Konseyi’nin (KGK) seçilmiş şuralarının toplandığı yıllık olağan toplantısı Alanya’da Eftelia Marin Otel Kongre Salonu’nda yapıldı. Türkiye’nin 55 ili ile KKTC ve Azerbaycan’ın yanısıra Arnavutluk, İngiltere, Hollanda, Gürcistan, Yunanistan, Romanya, Suriye, Türkmenistan, Almanya, Tacikistan, Kazakistan, Rusya ve Lübnan’ın ortalarında bulunduğu 18 ülkeden 37 olmak üzere toplam 156 gazetecinin katıldığı Medya Çalıştayı’nda ise bağlantı alanında uzmanlar tarafından iştirakçilere dalın gelişimi ve geleceğine ait raporlar sunuldu. Kurulun İdare, Kontrol, Etik ve Müracaat Heyetleri eş vakitli olarak toplandı. Daha sonra Dış Medya, Yaygın Medya ve Lokal Medya Meclisleri üyeleriyle farklı başka bir ortaya gelerek mesleksel meseleler, tahlil teklifleri ve 2023 yılı çalışma takvimi üzerine istişareler yapıldı.

KGK Dış Medya Meclis Lideri Elşad Eyvazlı, çalıştaya sunduğu raporda, toplantıya 18 ülkeden üye gazetecilerin katıldığını açıkladı. Eyvazlı, “Meclisimiz bölge barışına katkı sağlamak maksadıyla; Rusya ve Ukraynalı meslektaşlarımızın İstanbul’da buluşturulması için teşebbüs yapılması kararı alındı. Kafkaslarda barışa katkı sağlamak için ise, Azerbaycan ve Ermenistan gazetecilerinin Tiflis’te ortak masa çalışmasında bir ortaya gelmesi için teşebbüs başlatacağız. Dış temsilciliklerimizin o ülke vatandaşı olmasının KGK misyonuna daha fazla katkı sağlayacağı konusunda fikir birliğine varıldı” dedi.

KGK Mahallî Medya Meclis Lideri İsrafil Avcı ise, çalıştaya sunduğu raporda, vilayet temsilcilerinin iştirakiyle yapılan toplantıda yüklü olarak, kamuoyunda tartışılan dezenformasyon yasasının 29. hususuna ait telaşların lisana getirildiğini kaydederek, “Meslektaşlarımızın karşılaştığı hukuksal sıkıntıların tahliline katkı sağlamak için konusunda uzmanlardan oluşan kurul kurulacak. BİK seçimleriyle ilgili temsilciler bölgelerinde ön çalışma başlatacak. Bölgesel toplantı takvimi için aldığımız teklifleri değerlendireceğiz” diye konuştu.

Yaygın Medya Meclis Lideri Buse Biçer Akbaş ise toplantıda alınan kararlara ait çalıştaya sunduğu raporunda, kamuoyunun bildiği ismiyle ‘Dezenformasyon Yasası’ çıkarken STK temsilcilerinin görüşlerinin alınmadığı ve getirilen teklif ve telaşların maddede yapılırken yok sayıldığına vurgu yaparak, “En azından uygulama kademesinde kesim temsilcilerinin tasaları göz gerisi edilmesin. Kervan yolda düzülür mantığıyla hareket ediliyor. Bilhassa Anayasa Mahkemesi’nin maddeyi temelden görüşme tarafında aldığı kararı umut verici olarak kıymetlendiriyoruz. Telaş yaratan 29. hususla ilgili daha fazla güç sarf etmeliyiz. Gururumuz olan Global Medya Okulu’nun derslerine bu yıl iklim muhabirliği konusunu da ekleyeceğiz” formunda konuştu.

“Türkiye toplumsal medyayı seviyor”

KGK Global Medya Buluşması’na katılan ve çalıştayda üyelere konferans veren SODİMER Lideri Prof. Dr. Levent Eraslan, toplumsal medya yasası öncesinde komitelere sunumlar yaptığını, fakat maddede hiçbir teklif ve çekincelerinin yer almadığını söyledi. Prof. Dr. Eraslan, Türkiye’nin toplumsal medyayı sevdiğinin altını çizerek, “Ülkemizde, 70 milyon internet kullanıcısı var. Daha çok cepten bağlanıyoruz. Günde 8 saat uyuyoruz ve 8 saat internette geçiriyoruz. Bunun üç saati toplumsal medyada geçiriliyor. Her yaştaki insan farklı toplumsal medya kümesi kullanıyor” dedi.

Küresel Gazeteciler Konseyi’nin de ortak olduğu projenin yürütücüsü Şiddetle Çaba Vakfı Lideri Adem Solak, çalıştaya katılan gazetecilere şiddetin önlenmesi için daha fazla hassas olunması davetinde bulunarak, “Kimse mağdur olmam diyemez. Bizim ülkemizde şiddetin matematiğinde bir sorun var. Şiddet geometrik bakışı gerektiren bir bahistir. Matematik temel ve geçerlilik bilgilerini öğretme aşkıdır. Türkiye’de 5 hanenin 4’ünde şiddet mağduru var, siyasi partinin programında bu yer almıyor. Şiddetle sivil gayret yolunda 27 üniversite ile iş birliği programı imzaladık” diye konuştu.

Türkiye Musiki Yapıtları Sahipleri Meslek Birliği (MESAM) Lideri Recep Ergül ise, telif hakları konusunda Türkiye’nin nüfusu daha düşük ülkelerin gerisinde olduğuna dikkat çekerek, “Ülkemizde bin 300 ulusal lokal yayın kuruluşu var. Bunların 400’ü ile sorun yaşıyoruz. Genel yerler, marketler, mağazalar, oteller müzik çalınması halinde telife tabidir. Türkiye’de yıllık 30-35 milyon avro telif topluyoruz. Müzik tüketiminde kullanımında ödemek istemiyorlar” dedi. Ergül, MESAM ile türel sorunu olan KGK üyelerine yönelik özel bir indirim yapılacağını ve indirim protokolü imzalayacaklarını da açıkladı.

İlan tarifeleri bilhassa Anadolu basını için çok önemli

Küresel Gazeteciler Kurulu Medya Çalıştayı Sonuç Bildirgesi ise şöyle: “Yazılı basın kuruluşları ve televizyon kanalları krizden çıkış yolu arıyorlar. Devletin dayanağına her zamankinden daha çok gereksinim duyuyorlar. Bu gidişle, işsiz gazetecilerin sayısı artabilir. Devlet takviyesine her zamankinden daha çok gereksinim duyuyoruz. Şöyle ki: yazılı basın açısından; Basın İlan Kurumu Genel Konseyi, her yılın kasım ayında toplanarak, yeni yılda uygulanacak Resmi İlan Fiyat Tarifesi’ni görüşüp, belirlenen yeni fiyat tarifesi en geç aralık ayında Resmî Gazete’de yayınlanarak ocak ayının başından itibaren uygulamaya alınıyordu. Fakat geçtiğimiz yıl Hükümet kanadının atanmaması sebebiyle 11 aylık gecikmeyle toplanabilen Basın İlan Kurumu Genel Kurulu’nun, bugüne kadarki en yüksek artırımla 20,40 TL olan Resmi İlan sütun santim fiyatını 35 TL’ye çıkarması Anadolu basını için gerçek manada can suyu olsa da bu süreçte mecburî masraflarını karşılayamayan onlarca gazete kapanmak zorunda kalmış, kapanmayanlar ise banka kredileriyle yahut birikimlerini eriterek bugüne gelmişlerdir.

Bu sebeple Basın İlan Kurumu Genel Kurulu’nun geçtiğimiz yıl yaşanan aksaklığa mahal vermeden içinde bulunduğumuz kasım ayında toplanması Anadolu basınımız için hayati kıymet arz etmektedir. Ayrıyeten; yeniden bu toplantıda son yapılan artırım oranının hammaddelere gelen artırımların yanında küçük kaldığını unutmadan, önemli bir artırıma gitmesini bekliyoruz. Zira son 2 yılda bilhassa kâğıt, kalıp, boya ve öbür emtia fiyatlarında ortalama yüzde 464 oranında bir artış olmuştur. Bunun yanı sıra hükümetimiz tarafından minimum fiyata yapılan yüzde 50’lik artırım, çalışanlarımızın daha ferah, daha rahat bir ömür sürdürmelerine katkı sağlayacağı için hepimizi memnun etse de bu yükün neredeyse tamamının işletmelere yüklenmesi, karşılamakla mecburî olduğumuz sabit masraflarımızın karşılanmasını imkânsız hale getirmiştir. Ayrıyeten ocak ayında minimum fiyata yine artırım yapılması gündemde iken, bunların Genel Kurul’da dikkate alınmasını bekliyoruz.

Anayasal bir misyon olan habercilik fonksiyonunu yerine getiren, demokrasinin işlerliğini sağlayan, yayın yaptığı kentin gelişimine katkı koyan, kent hafızası olan ve sivil kontrol fonksiyonunu yerine getiren Anadolu basını, bu vazifelerini yerine getirebilmesi için, resmi ilanlar ve ilan sütun santim fiyatlarının pansuman değil tedavi edecek oranda olması hayati değer arz etmektedir.

Kaldı ki, gazetelerimiz resmi ilan gelirlerinin neredeyse tamamına yakınını KDV, SGK, Muhtasar, Gelir ve Kurumlar vergilerinin yanı sıra en kıymetli kamu hizmeti olarak sağladığı istihdamla devlete geri vermektedir. Yani devlet bir cebinden çıkarıp verdiğini, bizden tekrar geri alarak başka cebine koymaktadır. Bu çok açık tablonun Genel Kurul’da göz arkası edilmeden Resmi İlan Fiyat Tarifesinin Anadolu basınına gerçek manada nefes aldıracak oranda arttırılmasının ehemmiyetine bir kere daha vurgu yapıyoruz. Aksi bir durumda ise; varlığını sürdürmek zorunda olan kadim Anadolu basını, özgürlüğünü kaybedip muhakkak güç odaklarının himayesine girecektir.

Kadro konusu şimdiden ele alınmalı

Bir diğer değerli mevzu ise; Valiliklerin resmi ilanlar konusunda aracılık ettiği vilayetlerimizin tamamının ahenk süreci sonucunda Basın İlan Kurumu’na bağlanacak olması. Ahenk sürecinde gazetelerimiz Basın İlan Kurumu’na yüzde 15’lik komitesi ödemeye başladılar. Lakin asıl zorlanacakları takım konusu şimdiden ele alınmalıdır. Mevcut durumda bile taban takım istihdamı konusunda zorlanan bilhassa küçük ölçekli vilayetlerimizin, gelirlerine bakıldığında 6 kişilik kadroyu bünyesinde barındırması imkansızdır. Kaldı ki, 300-500 bin nüfuslu bir kent ile 40-50 bin nüfuslu kentin tıpkı kategoride kıymetlendirilmesi hiç adil değildir. Sanayi ve turizmin yüklü olduğu birçok kentimizde özel ilan gelirleri neredeyse resmi ilan gelirleri oranında yahut daha fazlasını teşkil ederken, 40-50 bin nüfus bandında olan kentlerimizde özel ilanlar neredeyse sıfır seviyesindedir. Bu sebeple ahenk süreci Nisan 2023 yılında bitecek vilayetlerimiz için; takım sayısı, zarurî satış ölçüsü, vergilendirme üzere ana masraf kalemleri titizlikle güncellenmelidir. Bu bahiste yapılacak en sağlıklı ve adil usul ise, vilayet ve ilçe ayrımı olmadan yerleşim yerinin nüfusuna nazaran takım sayısının kademelendirilmesidir. Bu bahsin da Genel Kurul’da ele alınmasının Resmi İlan Fiyat Tarifesi kadar değerli olduğunun altını çizmeliyiz. Kadim Anadolu basınımızın sıkıntılarının üstte arz ettiğimiz iki mevzudan ibaret olmadığını, kronikleşen birçok sıkıntıyla boğuştuğunu biliyoruz. Yıl sonu gelmesi sebebiyle Genel Kurul’da önceliğin bu mevzular olması gerektiğini, Global Gazeteciler Kurulu olarak; öteki meselelerin da ajandamızda olduğunu, bu sıkıntıların tahlili konusunda atılacak adımları da titizlikle takip ettiğimizi bilmenizi isteriz.

Yerel TV’ler kapanma tehlikesi yaşıyor

Yerel TV kanalları açısından; mahallî TV’lere uydu bedeli ve ‘Kamu Spotu’ yükü artık çok ağır gelmektedir. 2013’te Türkiye’de 250 TV kanalı vardı. Bunların 210’u mahallî, 15’i bölgesel ve 25’i yaygındı. RTÜK’ün datalarına nazaran ise bugün 166’sı mahallî, 12’si bölgesel ve 19’u yaygın olmak üzere toplam kanal sayısı 196’dır. Ne yazık ki, ülkemizde mahallî TV’ler yaygın kanalların baskısı altında kapanma tehlikesi yaşıyorlar. Lokal TV’ler uyduya MPEG 2 ve MPEG 4 (sıkıştırılmış dosya) olarak çıkıyorlar. Bunun bedeli olarak da Türksat’a doları 13,5 TL’den sabitlemesi nedeniyle aylık ortalama 100 bin lira uydu kirası veriyorlar.

Buradaki eşitsizlik, mahallî TV’lerin, yaygın yayın yapan ulusal kanallarla tıpkı kriterlerde uydu kirası ödemeleridir. Mahallî TV’ler uydu kirası olarak aylık yaklaşık 100 bin lira ödeme yaptıkları bir devirde reklam gelirlerinin ulusal yayın yapan ana akım TV’lere kaymasıyla lokal TV’ler her geçen gün ekonomik olarak zora girerken, RTÜK’ün çeşitli bakanlıklara ilişkin tanıtımları ve duyuruları kamu spotu diye fiyatsız ve zarurî olarak yayınlatması ise mahallî TV’lerin sırtındaki başka bir yüktür. Meğer birebir bakanlıklar benzeri tanıtımlarını yaygın kanallarda reklam ismi altında fiyat karşılığında yayınlatıyorlar. Bu adaletsizliğin ve eşitsizliğin giderilmesi gerekiyor.

Devlet kanalı TRT’nin mahallî TV’lere hibe yahut sembolik bedelle içerik dayanağı vermesi ayrıyeten beklentimizdir. TRT, 4 yıl evvel kendine ilişkin kanallarda yayınlanan belgesel tipindeki içerikleri mahallî TV’lere düşük bir fiyat karşılığı vermek için çalışma başlatmıştı. Kesintiye uğrayan bu çalışmanın güncellenmesiyle daha evvel yayınlanan belgesel, eski dizi ve kimi programlar mahallî TV’lere düşük bir fiyat karşılığı verilerek mahallî TV’lere büyük bir katkı sağlanabilir. Hem böylece kamu yayıncısı olarak devletten dayanak alan TRT, aldığı bu takviyenin bir kısmını lokal TV’lere de vererek yayıncılık ismine misyon üstlenmiş olur. Medyanın geneli açısından; medyadan öteki faaliyet alanı olmayan şirketlere ve şahıs firmalarına, istihdamın arttırılması ve finansmanı açısından KOBİ kapsamında hibe takviyesi sağlanması, KOSGEB ve KGF üzere imtiyazlı kredi takviyelerinden yararlandırılmaları ve geçim külfeti çeken yahut işsiz kalan gazetecilere çeşitli fonlardan kişisel hibe ve kredi takviyesi için kaynak yaratılması hususu da kamuoyuna hürmetle duyurulur.”