Ekonomist Ali Ağaoğlu ve gazeteci Hakan Güldağ, bu hafta Baht Sohbetleri’nde Merkez Bankası’nın faiz kararını ve ‘kasım’ iletisini kıymetlendirdi. Ağaoğlu, dolardan daha düşük TL faizi olduğuna işaret ederken, Güldağ bankalar üzerinden gerçekleşen borçlanmaya dikkat çekti.

İkili piyasalardaki fiyatlamaları da ele aldı. Ağaoğlu, borsada yaşanan hareketliliği, ‘enflasyon güncellemesi’ olarak yorumladı. Petrolde 85 doların kıymetli olduğunu söyleyen Ağaoğlu, AB güç doruğundan gelecek iletiler için takipte olunması gerektiğini belirtti.

Güldağ: Merkez Bankası, faiz indirimlerine bu ay 150 baz puanla devam etti. Kasım için de ‘benzer bir adım’ ile faiz indirim döngüsünü tamamlayacağı sinyali verdi. 150 baz puan daha indirdiğinde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın tabir ettiği tek haneli faiz gerçekleşmiş olacak.

Ağaoğlu: 300 baz puan gelmediği için üzgünüm, bir ay daha kaybediyoruz. Tabeladaki faiz indiriliyor lakin KKM’ye verilen yüzde 13,5’e karşılık bono faizleri tek hanede. Buna karşılık Hazine Eurobond’ları yüzde 10,5’lerde. Dolardan daha düşük bir TL faizi ile yaşıyor şu anda ülke. İşgören faizi optimist ihtimalle 25-30 bandında. Bu oran da kredi bulamayanlar için 40-50 bandına kadar çıkabiliyor. Ne kadar devam edecek bilemem. Ki, “Ne kadar sürdürülebilir” sorusu daha da fazla sorulmaya başlandı. Kasım’da yüzde 9’a indirecekler anladığım kadarıyla, ondan sonra bekleyip göreceğiz.

Güldağ: PPK metninde şöyle bir tabir var; “2022’nin birinci yarısında güçlü bir büyüme gerçekleşmiştir. Yılın ikinci yarısına dair öncü göstergeler ise zayıflayan dış talebin tesiriyle büyümedeki yavaşlamanın sürdüğüne işaret etmektedir. Bununla birlikte, imalat sanayi üzerindeki dış talep kaynaklı baskıların iç talep ve arz kapasitesi üzerinde şimdilik hudutlu olan tesirleri yakından takip edilmektedir.” Yeniden büyüme ve faiz düşüşü teması tabir edilmiş. Biz bu işle uğraşıyoruz ancak sanki “bankalar üzerinden kamunun borçlanması son derece düşük bir faizle büyük devasa boyutlarda finanse mi ediliyor” diye önemli bir durum var. Merkez Bankası her aldığı kararla bankaların parasını sıkıştırıyor. Onları da Hazine kağıtları ya da çıkardığı tahvillere yönlendiriyor. Son derece ucuz bir borçlanma gerçekleştiriyor. Dışarıdan borçlanmadığı ya da tefeci faiziyle borçlanma durumunda kaldığı süreçte. Tefeci faizi 9,75 sukuk için söylüyorum. Tahminen tahvil bono koysak çok daha üzerinde olacak. Ne dersin; büyüme diyor Merkez fakat bankalar üzerinden önemli bir borçlanma gerçekleşmiyor mu burada? Enflasyonun yüzde 80’lere geldiği bir yerde yüzde 10’lar seviyesinde bir borçlanma olmayacak mı?

Ağaoğlu: Tabela faizini indiriyorsunuz lakin verilen krediye ulaşım imkanı son derece hudutlu. Selektif kredilendirme ile KOBİ kümesine kredi verilmeye devam ediliyor. Orta ve büyüklere muhakkak kredi kullandırılmıyor. Bilhassa yılın birinci yarısında bankaların enflasyona endeksli tahviller aracılığıyla elde ettikleri o yüksek nominal karlardan bir ölçü hisse almak istiyor devlet. “Siz çok para kazandınız artık o kazandığınız paraların bir kısmını bana iade edin” demenin bir diğer yolu. Hazine buradan ucuza borçlanıyor ancak bu ucuza borçlanma sonsuz ve sürdürülebilir değil. Seçime kadar da bunu zorlayacaklar. Kaldı ki Hazine’nin itfaları da mayıs ve sonrasına gelmiş durumda şu anda. O vakte kadar çok da fazla borçlanmayacak.

Güldağ: Sonuç itibariyle hükümet büyüme ve istihdamın devamından yana. Lakin dengelerin altüst olduğu ve dışarıdan borçlanamadığı noktada kamu, borçlanma işini bankaların üzerine yıkmanın bir yolunu buldu üzere geliyor bana. “Jeopolitik risklerin ve büyümeye yönelik belirsizliklerin arttığı bir periyotta sanayi üretiminde yakalanan ivmenin ve istihdamdaki artış trendinin sürdürülmesi açısından finansal şartların destekleyici olması kritik ehemmiyet arz etmektedir. Bunun için de ben faizi 150 baz puan düşürdüm” diyor. Lakin herkes biliyor ki kredi piyasası büsbütün bir sıkışıklık içerisinde.

Ağaoğlu: Bunu son birkaç sohbetimizde bilhassa vurguladık. Finansmana erişim ıstıraplarının yaşandığı bir ortamda, piyasadaki likidite akış suratının ehemmiyetine dikkat çektik.

Güldağ: Geçen gün bir şirketimizin genel müdürünü ziyarete gittim. 250 milyon üzerinde cirosu olan şirketlere kredi verilmiyor. Tesadüfen orada olan bankacıların kredi önerisi şu: “Sizin bir KOBİ şirketiniz yok mu, ya da bir KOBİ şirketi oluşsa da biz ona kredi versek.” Al sana büyük şirkete kredi vermenin bir yolu. Ne kadar verebilir, bir kaygıya deva olur mu farklı sıkıntı ancak sahiden bu noktalara yanlışsız geldik. Bugün iç kontrol doruğu vardı, oradaki konuşmalara ve iş insanlarının telaffuzlarına bakacak olursak; kasım ayı ile birlikte büyük bir sıkışmaya gerçek gidiyoruz. “Üretime devam etmek zorundayım, maliyetlerimizin en çok arttığı bir devirdeyiz, güç faturamı ödeyemezsem ne yapacağım diyor?” Çok önemli bir sıkışıklık var fakat Merkez Bankamız kendi ya da kamunun borçlanmasını güya ön planda tutuyor üzere görünüyor.

Borsada 2,20 dolar dikkat edilmesi gereken bir seviye

Güldağ: Merkez Bankası’nın kararıyla döviz cephesinde kıymetli bir değişiklik yaşanmadı. Öte yandan borsa 4 bin puana hakikat yol alıyor. Ekim ayına baktığımızda yüzde 20’nin üzerinde prim kelam konusu.

Ağaoğlu: Enfl asyon güncellemesi diyeyim.

Güldağ: Bu kadar temiz mudur?

Ağaoğlu: Bu sefer bir iki pay var. Onlar bankalar üzere çok can yakıcı olur mu, olur üzere görünüyor. Ferdi yatırımcıların 3’te biri bu birkaç kağıtla uğraşıyormuş. İnşallah orada fazla can yanmaz diyeyim lakin bir evvelki mekanik arızadan kelam edemeyiz.

Güldağ: Yeniden bir kümenin işin içine girdiği ve şu anda küçük paralarla yabancının olmadığı bir ortamda çok rahatlıkla piyasanın üst çekilebildiği söyleniyor kimi kağıtlar üzerinde.

Ağaoğlu: Hiç kuşkun olmasın. Zira o bahsettiğimiz paylarda açığa satış yasağı var, hiç manalı bir şey değil. Zira açığa satış aslına bakarsanız açığa alış kadar mubahtır. Kredili pay senedi almak hiç sorun değil, hiçbir biçimde sorgulanmaz. Açığa satış her seferinde günah keçisidir. Son derece kusurludur. Bu ve gibisi saçma sapan tedbirlerle bu fiyatların yanlış yerde oluşmasına sebep oluyoruz. Ancak temel sorun motamot dediğin üzere yabancı yok, majör bir satıcı olma ihtimali artık büsbütün ortadan kalktığı için içerideki balina biçimi büyük yönlendirebilme kapasitesi olan alım satımcılar birtakım kağıtları çok çarçabuk yönlendirebiliyor. Bunların bir kısmı manipülasyon boyutuna geliyor mu? Gelecek. Siz kendi içine kapalı bir iktisat yaratmışsanız şayet, o iktisadın içinde birileri bu fırsatı değerlendirecektir. Şu anda yaşananların bir kısmı o. O birkaç kağıtla ilgili söylüyorum. Lakin genelde bir yükselişle ilgili daha evvelce bu düşüşün de yaşandığı sırada, bir evvelki bankalarda bilhassa yaşanan o sert sorunun olduğu periyotlarda de bunu görmüştük. Ben o vakit da trend üst demiştim lakin bu trendin üst olmasının sebebi büsbütün enflasyonla ilgili.

Güldağ: Dolarda bu sakinlik çok hayra alamet gelmiyor bana. Yarın öbür gün de burada birtakım hareketler görebiliriz. Borsadaki duruma emsal birtakım gelişmeler yaşanabilir. Sene sonuna geliyoruz, şirketlerin ödemeleri ortaya çıkıyor. Hiçbir şey olmasa da iktisadın kendi dinamiklerinden ötürü. Yabancıların olmaması kurda hiç hareket olmayacağı manasına da gelmiyor.

Ağaoğlu: Bence kur istikrara kavuşmuş üzere görünüyor. Herkes de bir taraftan ne vakit kırılırız, patlarız, çatlarız diyor ben de yakın vakitte olmayacağını düşünen taraftayım. Fakat bu sefer de kur sabitken öteki sıkıntılar yaşayacağız. Bunu da daha evvelce konuşmuştuk lakin inşallah onları yaşamayız. 2,20 dolar düzeyi borsa için kıymetli bir eşik ve düzeltme düzeyi. Şu anda yanılmıyorsam 1,90’lı reklamlardayız. Bence yatırımcılar dikkatli izlesinler. Bilhassa vadeli süreçler yapanlar burada kesinlikle bir kar realizasyonu düşünsünler.

Petrolde 85 doların altı çok kolay değil

Güldağ: Petrolde inişler ve çıkışlar yaşanıyor. Bilhassa Biden’ın Amerikan rezervine dair açıklamaları fiyatlamalara yansıdı.

Ağaoğlu: Biden, 15 milyon varillik rezervi hür bıraktı. Bir de “Serbest bıraktığımız rezervleri 65-72 dolar bandına gelirse kapatacağız, yerine koyacağız” diyorlar. WTI olarak piyasaya bir manada taban oluşturacak bir fiyatı belirlemiş durumda. Biden’ın petrol rezervlerini hür bırakması petrol fiyatlarında bir gevşeme yaşattı. Ancak Rus petrolüne yönelik tavan fiyat uygulaması, bugün başlayan AB Başkanlar Zirvesi’nden alınacak kararlar kıymetli. Avrupa şu anda doğalgaz rezervlerini yüzde 94 düzeyine kadar çıkarmış durumda. Doğalgaz fiyatlarında Avrupa’da son birkaç haftadır sert düşüşler oldu. Onların ardında da bu stokların ya da depoların doldurulmuş olmasının getirdiği rahatlık var. Lakin bu rahatlık sonsuz bir rahatlık değil. Bu depolar sonsuz kaynaklar değiller. İhtimaldir ki ocak sonuna kadar bunları taşıyabilecek durumdalar, kış çok sert geçmez diye dua ediliyor. Yeni bir pürüz çıkmaz diye dua ediliyor lakin görünen o ki başta Almanya olmak üzere Avrupa tarafı, endüstrideki gaz tüketimini azaltma tarafında girecek.

Güldağ: Pekala burada bir fiyat aralığı iddianın projeksiyonun var mı?

Ağaoğlu: Benim varsayımım 85 doların altına inemiyoruz çok yakın vakitte. Amerika’nın bahsettiğim WTI’da 65-72 dolar bandı Brent’te teknik olarak 70 -77 dolar bandına getiriyor. 5-6 dolarlık bir fark. 65 dolar WTI, 70 dolar da Brent’in altı yakın vakitte mümkün değil. Bizi ilgilendiren kısmı da 85 dolarların altı kolay kolay görmüyor. Rus petrolü piyasaya gelecek mi? Şu anda gelmesi oldukça güç. Şu yahut bu biçimde Yuan üzerinden dönecek tahminen bir Rus petrol kargosu ortada dolaşır. Lakin ona da çok enteresan bir yaptırım var. Yaptırım çok değişik, molekül bazında olacak. Molekül bazında yaptırım ne demek derseniz; bütün petrollerin özellikleri aşikardır. İçinde Rus molekülleri olan petrol taşımasına bu yaptırımlar geliyor. Yani molekül bazında yaptırım geliyor diyeyim. Bu gelişmeyi de takip etmek de yarar var.