Hüseyin VATANSEVER

Dünyanın içinde bulunduğu şartlar, gün geçtikçe ziraî üretimin hayati kıymetini bir kere daha hatırlatırken, çiftçilerin kritik rolünü vurguluyor. İklim değişikliği, artan dünya nüfusu, genişleyen kent merkezleri tarım alanları üzerindeki baskıyı artırıyor. Su kaynaklarının azalması, doğal kaynakların sürdürülebilir formda kullanılamıyor olması ve olağan dışı meteorolojik olayların yaşanma sıklığındaki artış ve beraberinde doğal afetler tarım topraklarını olumsuz etkiliyor.

Tarımsal alanlar sanayi ve madencilik üzere faaliyetlerden de olumsuz etkileniyor. Bir de yerleşim yerlerinin kırsal alana yaklaşmasıyla çiftlikler istenmeyen ögeler olarak görülebiliyor. Ayrıyeten artan nakliye maliyetleri de bir sorun olarak çiftçinin karşısına çıkıyor. Ancak bahis besin güvenliğini sağlamak olduğunda, daha uygun fiyata daha kaliteli besin tüketmek arzulandığında bütün bu aksilikleri görmezden gelenler gönül rahatlığı ile çiftçileri çeşitli formlarda suçlayabiliyor.

Uluslararası Tarım Üreticileri Federasyonu (IFAP) 14 Mayıs 1946’da kuruldu. 1984 yılından bu yana 14 Mayıs, Dünya Çiftçiler Günü olarak kutlanıyor. Memleketler arası alanda ziraî üreticilerin sıkıntılarını yansıtan kuruluş, böylelikle yılın bir günü dahi olsa dikkatleri çiftçilere çekerek, onların meselelerinin gündeme taşınması fırsatını sağlamış oluyor.

Tarımsal hasıla bakımından Avrupa’da birinci, dünyada yedinci sırada yer aldığı söz edilen Türkiye’de ise besin fiyatlarının yüksekliği gündemdeki yerini koruyor. Yüksek fiyatlar tüketiciyi olumsuz etkilediği üzere yüksek girdi maliyetleri başta olmak üzere birçok etken münasebetiyle üreticiyi de keyifli etmiyor.

Tarımın stratejik ehemmiyeti giderek artıyor

Ülkelerin uyguladığı müdafaacı siyasetler öteki ülkelerdeki fiyatları yükseltirken, mahallî ziraî üretimin hayati değerini bir kez daha hatırlatıyor. Başka yandan artan nüfus ziraî eserlere olan muhtaçlığı da büyütüyor. Dünya genelindeki meseleler Türkiye için de geçerli ve ülkemizde çiftçi olmak gün geçtikçe zorlaşıyor.

Kırsal nüfusun azalması ve sisteme kayıtlı çiftçi sayısındaki düşüş gün geçtikçe artıyor. Bilhassa girdi maliyetlerinin artışı ziraî üretimin karlılığı giderek düşürüyor. TÜİK datalarına nazaran istihdamın sektörel dağılımında tarım yüzde 17,2’lik hisseye sahipken bu oran 2022 yılında yüzde 15,8’e geriledi.

2022 yılında tarım dalında 4 milyon 866 bin kişi istihdam edildi. Bütün bu olumsuz tabloya karşın Türkiye, dünyanın en büyük tarım üreticileri ortasında yer alıyor ve kentlere göç eğiliminin ağır basmasına karşın, kırsal nüfusun yaklaşık yüzde 64’ü 50 yaş altında.

Yüksek tarım potansiyeli olan Türkiye, dünyanın birçok yerinde yetiştirilemeyen eserleri de barındıran geniş bir çeşitliliğe sahip. Gerekli adımlar atılırsa tarımın GSMH’daki hissesini artırmak ve ihracat potansiyelinden yararlanmak mümkün. Böylelikle bölüm gençler için daha cazip hale gelebilir ve istihdam artışına da katkı verebilir.

Azalış sayılara yansıyor

Türkiye’nin nüfusu, 2022’de Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçlarına nazaran 85 milyon 279 bin 553 şahsa ulaştı. Başka yandan kayıtlı mülteci sayısı 4 milyona yaklaşan Türkiye, 2023 yılında 60 milyon turisti ağırlamayı hedefliyor. Yalnızca bu insan varlığı dahi Türkiye’nin ziraî ehemmiyete neden gereksinim duyduğunu anlamak için kâfi.

Doğal kaynakların sürdürülebilir halde daha faal ve verimli kullanımıyla çiftçinin gelir istikrarına kavuşturulması son derece kıymetli. Üretimin, eser kalitesinin artırılmasıyla çiftçinin rekabet gücünün artırılması tarımda ihracat imkanlarını genişletecek.

Fakat değişen iklim şartları, dünya ticaretinde yaşanan gelişmelerin zorlayıcı baskısı, artan girdi maliyetleri ve azalan su kaynakları eklenince gündemde yer alan değerli problemlerle pek çok meslek kümesinden evvel çiftçileri etkiliyor.

Mazot, gübre fiyatları, tohum, traktör ve tarım makineleri ve bu ekipmanların modül ve sarf gereçleri önemli oranda çiftçiyi zorluyor. Yüksek döviz kuru da bu zahmetleri daha da katlanılmaz boyuta taşıyor.

Çalışma şartları gözden geçirilmeli

Tarım faaliyetleri gereği çiftçilik tabiat ile iç içe geçmiş bir üretim alanı… Bu etapta en kırılgan meslek kümelerinin başında çiftçilerin geldiği rahatlıkla söylenebilir. Orman yangını sel, kuraklık, hortum üzere atmosfer olayları direkt çiftçiyi etkiliyor.

Ekim periyodunda daha mahsulünü hasat edemeden çiftçiler büyük kayıplar yaşayabiliyor. Öteki yandan çiftçilerin güneşin ziyanlı ışınlarına maruz kalması, kullandıkları traktörler başta olmak üzere tarım makinaları kaynaklı meslek hastalıkları ve iş kazalarına açık olmaları da başlı başına bir sorun.

Çoğu çiftçinin toplumsal güvenlik kapsamı dışında kalması bu durumda yaşadıkları mesleksel hastalıklar ve iş kazalarının raporlanması ve tahlil üretilmesinin önünü de kapatıyor. Maliyetin yüksekliği çalışan çiftçilerin kayıt dışına çıkması ya da sigorta primlerinin yüksekliği nedeniyle toplumsal garantinin dışına itebiliyor. Son olarak şu atasözünü bir daha hatırlamakta yarar var: Tarlada izi olmayanın harmanda yüzü olmaz.

Bütün değerlendirmeler göz önüne alındığında sağlıklı, sürdürülebilir ve besin güvenliğini sağlama gereksinimini karşılayan çiftçiler, jenerasyonlar boyunca ekim periyotlarında üzerlerine düşeni yaptılar. Tahminen de çiftçilerin gözden uzak kalmaları, tüketicilere onlara ulaşan eserlerde ne kadar emek verildiğini unutturmuş olabilir. Dünya Çiftçi Günü, üreticinin yaşadığı külfetlerin söz edilmesinin yanı sıra üreticinin ve tüketicinin ortasındaki arayı azaltmasıyla mana kazanabilir.