Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türk Devletleri Teşkilatı 9. Doruğu’na katıldığı Özbekistan ziyareti sonrasında gazetecilerin sorularını yanıtladı, değerlendirmelerde bulundu. ADB seçimlerine değinen Erdoğan, ABD’deki seçimle birlikte birtakım olumlu haberler geliyor. Temennim gelecek ay muştularla dolu olsun ve F16 konusunu çok daha olumlu istikamette geliştirelim.” tabirlerini kullandı.

Türk Devletleri Teşkilatının 9. Tepesi’ni muvaffakiyetle tamamladıklarını belirten Erdoğan, görüşmelerde Türk dünyasına ait aktüel sorunları etraflıca ele aldıklarını, gelecek periyotta iş birliği yapılacak alanları belirlediklerini söyledi.

Geçen sene İstanbul’daki tarihi dorukta Türk dünyası vizyon dokümanının kabul edildiğini, dokümanla gelecek 20 yıla dair amaçların ortaya konulduğunu anımsatan Erdoğan, bu dorukta de birinci 5 yıllık uygulama kılavuzu niteliğindeki strateji dokümanının kabul edildiğini aktardı. Erdoğan, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Ticaretten iktisada, kültürel hususlardan etraf meselelerine kadar geniş bir yelpazede iş birliğimizin alt yapısını oluşturacak bir dizi muahedeye imza attık. Türk Kurulumuzun Teşkilata dönüştürülmesiyle Nahçıvan Mutabakatı’nda ortaya çıkan değişiklik gereksinimini akdettiğimiz bir protokolle giderdik. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin bu çerçevede gözlemci üye olmasını kabul ettik. Türk dünyasının ayrılmaz bir kesimi olan Kıbrıs Türkü’nün yalnız olmadığını gösterdik. Alınan bu tarihi kararın başta Kıbrıs Türkleri olmak üzere hepimize güzel olmasını diliyorum. Kardeşlik hukukumuzun gereğini yerine getirdikleri için tüm başkanlara teşekkür ediyorum.”

Zirvede ayrıyeten ulaştırma, medya, kültür, turizm projelerinde atılabilecek ortak adımların görüşüldüğünü tabir eden Erdoğan, “Özellikle finans alanında dayanışmamızı güçlendirmek amacıyla Türk Yatırım Fonu’nu kurduk. Fonun sağlayacağı imkanların iş birliğimizi daha da kuvvetlendireceğine ve faaliyetlerimize ivme kazandıracağına inanıyorum.” diye konuştu.
Erdoğan, tepede yeni global problemlere ait ortak yaklaşımların ve Türk dünyasında iş birliğinin geliştirilmesi konusundaki kararlılığın Semerkant Bildirisi’yle somutlaştırıldığını da söyledi.

Gelecek doruğun, 2023 yılında Kazakistan’da gerçekleştirileceğini belirten Erdoğan, “Zirveye katılan devlet ve hükümet liderleriyle samimi görüşmelerimiz oldu. Temaslarımızda ikili bağlantılarımıza ilaveten şimdiki global hususları da ele aldık.” dedi.

Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev’in, şahsına Türkiye-Özbekistan alakalarına katkıları münasebetiyle Yüksek Seviyeli İmam Buhari Nişanı’nı tevcih ettiğini, Türk Devletleri Teşkilatına ve Türk dünyasına olan hizmetleri nedeniyle de teşkilatın Türk Dünyası Ali Nişanı’yla taltif edildiğini aktaran Erdoğan, “Bu nişanları milletimiz ismine almaktan mütehassis oldum.” sözünü kullandı. Erdoğan, Türk Dünyası Ali Nişanı’nın, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov ve Türkmenistan eski Devlet Lideri Kurbankulu Berdimuhammedov’a da tevcih edildiğini anımsattı.

Zirvede ayrıyeten Semerkant’ı Türk Dünyası Medeniyet Başşehri olarak ilan ettiklerini belirten Erdoğan, “Mevkidaşlarımla beraberce diktiğimiz fidanlarla hem birlikteliğimizi güçlendirdik hem de 11 Kasım Ağaçlandırma Günü’müzü kutladık. Gerek zirvemizin gerekse Özbekistan’da yaptığımız öteki görüşmelerin hayırlara vesile olmasını temenni ediyorum. Periyot başkanlığını devrettiğimiz Özbekistan’a mesken sahiplikleri için teşekkür ediyor, muvaffakiyetler diliyorum.” diye konuştu.

“Başarılı bir iş birliği platformu olarak ispatlamış bulunuyor”

Cumhurbaşkanı Erdoğan, daha sonra gazetecilerin sorularını yanıtladı. Türk Devletleri Teşkilatının geleceğine ait soruya Erdoğan, Türk devletleri ortasındaki iş birliğinin, gücünü tarihi kardeşlik bağlarından, ortak kültür, dayanışma, lisan ve geleneklerden aldığını söyledi.

Türk dünyasının ne yazık ki bugüne kadar çok darbeler yediğini ve bu yediği darbeler sebebiyle de istek edilen maksatlara ulaşamadığını lisana getiren Erdoğan, şöyle konuştu: “Kendi ortalarında da ne yazık ki muhakkak bir güç devşiremedi, oluşamadı. Geçtiğimiz periyot başkanlığını devraldığımız İstanbul Tepesi, Türk devletleri için aslında bir dönüm niteliği taşıyordu. Biz bu dorukla Türk Kurulunu, Türk Devletleri Teşkilatı ismiyle milletlerarası bir teşkilata dönüştürdük. O tepeyi gerçekleştirdiğimiz Demokrasi ve Özgürlükler Adası bu noktada önemli bir sıçrama merkezi oldu. Mesken sahipliğini yaptığımız İstanbul Doruğu’nda ayrıyeten iş birliğimizin memleketler arası amaçlarını ortaya koyan 2040 vizyonunu da kabul ettik. Bütün bu süreci Türk devletleri ortasındaki karşılıklı sevgiye, hürmete dayalı olarak yürüttük. Sağ olsunlar kardeşlerimiz de bu süreç içerisinde belirlediğimiz istikametten sapmadılar ve yere sağlam bastılar. İşte bugün de atılan adımların sonucu olarak şahsıma Türk Dünyası Ali Nişanı’nı takdim ettiler. Türk Devletleri Teşkilatı kendisini başarılı bir iş birliği platformu olarak ispatlamış bulunuyor; bölgesinde ve dünyada tartısı artıyor. Burada ayrıyeten Yüksek Seviyeli İmam Buhari Nişanı’yla taltif olmak bizim için çok çok farklı, çok çok manalıydı. Bilhassa de Şevket Mirziyoyev’in bu bahiste hassasiyeti, Buhara’yı bu mevzuda bir merkez haline getirme uğraşları var. Tahminen de önümüzdeki yılın birinci çeyreğinde Türkiye-Özbekistan ortak üniversitesini kurmak suretiyle İmam Buhari Fakültesi yahut enstitüsü üzere bir adımı da inşallah burada birlikte atacağız. Birkaç gün evvel buraya arkadaşlarımız geldiler, birlikte Buhara’da, Taşkent’te çalışmalar yaptılar ve bu çalışmaların sonucunu de çok kısa vakitte görmek istiyoruz. Bununla birlikte bu birinci çeyrekte de imzaları atarak Türkiye-Özbekistan Üniversitesi’ni inşallah Taşkent’te kurmuş olacağız.”

“Sıradan bir süreç yaşamıyoruz”

Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in gelecek hafta Endonezya’da yapılacak G20 Doruğu’na katılmayacağını açıkladığı hatırlatılarak “Rus heyetine Sergey Lavrov’un başkanlık edeceğini biliyoruz. Rusya’nın şubat ayında Ukrayna’ya başlattığı savaştan sonra Biden ve Putin’in birinci sefer bu tepede bir ortaya gelmesi bekleniyordu. Putin’in doruğa katılmamasını nasıl yorumlarsınız? Siz hem Rusya hem Ukrayna önderleriyle yakinen görüşüyorsunuz. Tepe öncesinde bir telefon görüşmeniz olacak mı kendisiyle? Bir de bu kapsamda savaşın sona erme ihtimalini nasıl görüyorsunuz?” soruları üzerine Erdoğan, şunları kaydetti: “Doğrusu kendisiyle son görüşmemde Endonezya’ya gelmesinin isabetli olabileceği kanaatinde olduğumu söylemiştim. Lakin kendisi de ‘Ben bir değerlendirmemi yapayım, ona nazaran haber veririm’ demişti. Sonra Dışişleri Bakanının Endonezya’ya gelmesine karar vermişler. Bu 2-3 gün içerisinde şayet kendisiyle bir irtibatım olabilirse neler düşündüğünü, ne üzere adımlar atacaklarını, bilhassa de bu sürecin, yani diyaloğun barışa dönüştürülmesi noktasında adımlarının ne olabileceğini kendisiyle konuşma imkanı bulabilirim. Doruğa katılmama konusunda Sayın Putin demek ki kendi grubuyla bunun istişaresini yapmış, sonunda da bu türlü bir karara varmıştır. Bu bahiste bir değerlendirmeye girmek hem kendisine saygısızlık olur hem takımına saygısızlık olur. Bu doğal kendilerinin bileceği bir iştir. Zira sıradan bir süreç yaşamıyoruz.”

Rusya’nın sıradan bir devlet olmadığını, güçlü bir devlet olduğunu lisana getiren Erdoğan, “Tabii başta Amerika olmak üzere Batı, Rusya’ya adeta sınırsız saldırıyor. Bütün bunların karşısında da olağan şu anda Rusya bir direnç ortaya koyuyor. Biz de sanki nasıl olur da -işte bir tahıl koridoru olayı gerçekleşti- buradan bir barış koridorunu açabiliriz, bunun çabası içerisindeyiz. Bunun için de en hoş yol, diyalogdan barışa giden bir yol olabilir diye düşünüyoruz.” dedi.

Burada yalnızca Putin’in kanaatlerinin yetmeyeceğini, Zelenskiy ile de görüşerek burada onların düşündükleri nedir, onlar bu türlü bir şeye nasıl bakarlar, onların da kanaatini alacaklarını tabir eden Erdoğan, “Ve bu arabuluculuk sanki bizi bir barışa taşır mı, bunu da görmenin yollarını arayacağız. Fakat şimdilik bizim için en değerlisi bu tahıl koridorunu önemli manada işletmek. Amonyak tıpkı formda, gübre birebir formda. Burada alışılmış Sayın Putin’in de maksadı bilhassa yoksul Afrika ülkelerini öne çıkaralım; Mali üzere, Somali üzere, Sudan üzere ülkeleri öne çıkaralım tarafında. Ve biz fiyatsız olarak onlara tahılı gönderebiliriz teklifini bana yaptı. Bu türlü bir adım atıldığı anda biz de birebir hassasiyeti gösterebiliriz.” diye konuştu.

“Süre tahdidi koymak bana nazaran yanlış olur”

Cumhurbaşkanı Erdoğan, 19 Kasım’da tahıl koridoru muahedesinin sona ereceği hatırlatılarak “Uzatılması için görüşmelerin devam ettiğini biliyoruz. Sanki siz taraflara tekrar 4 ay mı, yoksa daha uzun vadeli bir mutabakat mı önereceksiniz? Bir tavsiyeniz olacak mı?” sorularını şöyle yanıtladı:
“Orada mühlet tahdidi koymak bana nazaran yanlış olur. Biz kendilerine bu işi ne kadar uzun fiyatlarsa o kadar isabetli olacağını belirttik. Öte yandan bana nazaran bizim daha çok bu işin hududunu yeterli çizmemiz, bunun üzerinde uygun çalışmamız lazım. Yani Putin’in söylediği üzere, Afrika ülkeleri ismiyle bu adım atılabilir. Zira şu anda yoksul fukara, garip gureba daima Afrika ülkelerinde. Afrika’yı bir tarafa koyup Avrupa’ya göndermek adil bir yaklaşım olmaz. Çünkü ‘Biz bu türlü yapacaktık fakat bu türlü olmadı, Avrupa ülkelerine gidiyor.’ dedi. Ve Avrupa ülkelerine gidiş de onun bu mevzudaki yaklaşımını olumsuz etkiledi. Artık tekrar görüşmemizde bilhassa Afrika ülkelerine -yani bu zikrettiğim ülkelerin adedini çok daha artırabiliriz- garip gureba, yoksul fukara ülkelere ağır bir halde tahıl koridorundan tahıl, gübre, amonyak akışı sağlarsak oradaki halkları da rahatlatmış oluruz.”