En çok teşvikli yatırım yapan borsa şirketleri

Barış ERKAYA

Son günlerde toplumsal medyada iki tıp borsa yatırımcıları ve uzmanları ortasında çok sert bir tartışma yaşanıyor. Bu tartışmanın odak noktasında ise bilhassa SASA’nın olduğu görülüyor. SASA’nın piyasa pahasının Koç Holding ve Sabancı Holding’in toplam piyasa kıymetini geçmiş olması, büyüme ve paha yatırımcıları ortasında amansız bir tartışma başlatmış durumda. Daha evvel de tahlillerimizde bu tartışmanın farklı boyutlarına dikkat çekmiştik. Artık ise tartışmanın SASA tarafında yer alanların destek noktasını sayılarla ortaya koymaya ve her iki tarafın da yararlanacağı bir kaynak ortaya koymaya çalıştık.

Gelecekteki yatırımların fiyatlaması meselesi

Öncelikle tartışmanın taraflarının savunduğu doneleri bir inceleyelim. SASA’nın piyasa bedelinin 191 milyar 968 milyon TL’ye ya da bugünkü dolar kuruyla 10.3 milyar dolar piyasa pahasına ulaşması, birtakım analistlerin ve yatırımcıların 7 milyar dolarlık Koç Holding ve 3.1 milyar dolarlık Sabancı Holding’in toplamına ulaşan bu piyasa kıymetini eleştirmesine neden oldu. Bu eleştirmenlere nazaran fiyatlama, piyasa gerçeklerinden kopuk.

Öte yandan SASA’nın tutkulu savunucuları SASA’nın Türkiye’nin cari açığını kapatacağını sav ettikleri yatırımlarının yani şirketin geleceğinin fiyatlandığını savunuyor. Burada SASA yatırımcıları ikiye ayrılıyor. Kimi SASA’nın sahibi Erdemoğlu Holding’in idare stratejisinin bu farkı sağladığını savunurken, öbür bir kısmı ise sorunun Koç Holding ve Sabancı Holding üzere şirketlerin ucuz fiyatlanmasından kaynaklandığı inancında.

Objektif datalarla konuşursak

İşin bu kısmı sübjektif olabileceği için biz objektif sayıları ortaya koymak istedik. Borsa İstanbul’da süreç gören şirketlerin 2018-2022 yılları ortasında motamot SASA üzere yatırım teşvik dokümanı aldığı, yani devlet tarafından desteklenen yatırımlarını yıl yıl ve tek tek on binlerce teşvik dokümanı ortasından araştırarak listeledik.

Verilerin derinliklerine inmeden evvel bir hatırlatma yapmakta yarar var. Bu listede göreceğiniz sayılar Türkiye’de son 5 yılda yapılmış en büyük yatırımları değil, borsaya kote olan ve teşvik dokümanına bağlanmış olan en büyük yatırımları gösteriyor. Yoksa borsaya açık olmamasına karşın bu tabloda gördüklerimizin misli misli fazla yatırımlar yapan birçok da şirket bulunuyor.

Şimdi dönelim bilgilere.

En büyük teşvikli yatırım Ford Otosan’ın

Türkiye’de Borsa İstanbul’a kote son 5 yıl içerisinde kimi tamamlanmış, kimi ise hala yatırımına devam edilen yatırımların toplam meblağı 89.5 milyar TL düzeyinde. Toplam 128 şirket tarafından yapılan irili ufaklı bu teşvikli yatırımlar içerisinde en büyük yatırım fiyatına sahip şirket Ford Otosan. Ford Otosan, 2020 yılı sonunda Kocaeli’de gerçekleştireceği yeni jenerasyon ticari araç ve dev batarya üretim tesisi yatırımı için çizdiği projeksiyonda yatırım fiyatını 20.5 milyar TL olarak öngördü. Ford Otosan’ın piyasa kıymeti 6 milyar 530 milyon dolar düzeyinde.

Ford Otosan’ı muazzam büyüklükteki uçak alımlarıyla Pegasus Havayolları izliyor. Pegasus’un yıllara varan ve teşvik dokümanına bağlanmış uçak alımlarının boyutu 17 milyar 615 milyon TL. Pegasus’un piyasa bedeli 1.6 milyar dolarda.

Üçüncü sırada SASA’nın toplam 2 yatırımda öngördüğü teşvikli 11 milyar 444 milyon TL’lik yatırımı yer alıyor. SASA’nın piyasa bedeli 10.3 milyar dolar.

SASA’nın akabinde son aldığı teşvik evrakıyla iki başka yatırımda SMART Güneş Gücü 7.6 milyar TL’lik yatırımıyla dikkat çekiyor. Smart Güneş Enerjisi’nin piyasa kıymeti 13.2 milyon dolar düzeyinde.

Şişecam, geçtiğimiz yıllarda birleşerek konsolide ettiği Trakya Cam, Denizli Cam, Anadolu Cam, Paşabahçe üzere şirketlerin de toplam 12 yatırımıyla son 5 yılda 4.9 milyar TL’lik teşvikli yatırım planlamıştı. Şişecam’ın piyasa kıymeti 4.8 milyar dolar.

Sıralamada yer alan başka şirketler, 3 milyar TL’lik yatırımla Vestel Beyaz Eşya (820 milyon dolar piyasa değeri), 2.85 milyar TL’lik yatırımla Arçelik (2.6 milyar dolar piyasa değeri), 1.85 milyar TL’lik yatırımıyla Türk Traktör (938 milyon dolar piyasa değeri), 1.5 milyar TL’lik yatırımıyla (iştirak yatırımları hariç) Aselsan (3.8 milyar dolar piyasa değeri), 1.27 milyar TL yatırımıyla Aydem Güç (604 milyon dolar piyasa değeri), 1.1 milyar TL’lik yatırımıyla EnerjiSA (1.2 milyar dolarlık piyasa değeri), 1.1 milyar TL’lik yatırımıyla Vestel Elektronik (736 milyon dolarlık piyasa değeri).

Yatırımlarını tamamlayanlara da dikkat!

Peki son 4 yılda tamamlananlara da bir göz atalım. O denli ya bu süreç içerisinde çok daha evvelce planlanmış ve bu süreç içerisinde yatırımlarını tamamlamış da bir sürü şirket bulunuyor.

Bu listede ise tepede 16.7 milyar TL’lik uçak yatırımını tamamlamış olan THY yer alıyor. THY’nin piyasa pahası 6.7 milyar dolar. Onu 1.9 milyar TL yatırımını tamamlamış Tofaş Oto Fabrika (2.6 milyar dolar piyasa değeri), 1.54 milyar TL’lik yatırımını tamamlamış TÜPRAŞ (4.95 milyar dolar piyasa değeri), 1 milyar TL’lik Superonline altyapı yatırımını tamamlamış Turkcell (2.78 milyar dolar piyasa değeri) izliyor.

2019-2022 ortasında bu şirketlerin yaptığı toplam teşvikli yatırım meblağı 28.5 milyar TL düzeyinde.

Verilerin daha kapsamlı (yatırım yapmış tüm şirketlerin sıralamasının yer aldığı) tablolara haberin dunya.com’daki dijital versiyonunda ulaşabilirsiniz. Sayfa kısıtı nedeniyle basılı gazete versiyonunda üstten aşağıya en dikkat cazip olan yatırımları sıralayabildik.

ASIL SIKINTI YATIRIMIN FİNANSMANI

Peki bu datalardan nasıl yararlanabilirsiniz?

Şirketlerin yatırım kararı alması ve hatta bu yatırımlarına teşvik almaları için çok da fazla şeye gerek yok. Bir idare şurası kararı ve teşvik için belli fizibilite ve projeksiyon raporlarıyla bunların elde edilmesi mümkün. Zati bir teşvik evrakı kaideye bağlı bir doküman olarak kabul ediliyor. Yani yatırım başladıkça devreye giriyor. Şayet tamamlanamazsa da süratle iptal ediliyor.

Asıl önemli olan ise bu yatırımların nasıl finanse edilebileceği sorunu. Yani dev yatırım kararları almış olan bu şirketler şayet yatırımlarını finanse edebilirlerse üretim kapasitelerini görülmemiş düzeylere çıkararak Türkiye’de, dünyada yahut Avrupa’da hitap ettikleri pazarlarda bir numaralı üretici haline de gelebilir. Kâfi ki bu kredibiliteye sahip olsunlar.

Bu nedenle yatırımcıların bu bilgileri şirketlerin finansman kapasiteleriyle kıyaslayarak değerlendirmeleri gerekiyor. Uzmanlar, bu kapasiteye sahip şirketlerin ilerleyen devirde pay senedi piyasasında da pahalanmasının mümkün olduğu inancında. Ama kaç yıl sonrasının fiyatlandığı ve bu fiyatlamanın gerçekçi olup olmadığı konusunda tıpkı kesimde faaliyet gösteren memleketler arası rakiplerini de kıyaslamak değerli bir kriter olabilir. İlerleyen haftalarda da Borsa İstanbul’da süreç gören belirli başlı şirketlerin milletlerarası emsalleriyle kıyaslamasını incelemeye çalışacağız.

* Birleşme sürecinden evvelki Paşabahçe, Trakya Cam, Denizli Cam, Anadolu Cam, Camiş Madencilik yatırımları da dahil edilmiştir