İstanbul başta olmaz üzere büyükşehirlerde vatandaşın en çok lisana getirdiği meselelerin başında yüksek kiralar geliyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sık sık gündeme getirdiği fahiş kira artışlarına karşı Etraf, Adalet, Ticaret bakanlıkları ve ilgili kurumlar çok taraflı bir çalışma yürütüyor.
Sabah Gazetesi’nden Hazal Ateş’in haberine nazaran konutlarda kira artış oranlarına getirilen yüzde 25’lik hudut 11 Haziran 2002-1 Temmuz 2023 tarihleri ortasında yenilenen kira devirlerini kapsıyor. Temmuz ayında yüzde 25’lik hudut tekrar uzatılacak. Fahiş kira artışı yapan mesken sahiplerine de mahpus ve para cezası uygulanacak.
Memura kira katkısı
Yeni devirde büyükşehirlerde memurlara vilayet ve ilçe bazında kira katkısı için kapsamlı bir hazırlık yapılıyor. Dayanaktan kamuda çalışan takımlı, kontratlı memur ve kamu emekçilerinin faydalanması bekleniyor.
Ortalama kiralar ve yaşanılan bölgedeki başka fiyatlar kıymetlendirilerek geçinme endeksi oluşturulacak. İstanbul, Ankara, İzmir başta olmak üzere kira fiyatları kıymetlendirilerek harcamaları düşürecek, ömrü kolaylaştıracak meblağlar belirlenecek.
3 alternatif üzerinde çalışma yürütülüyor
Kira artışına yasal fren çalışması Adalet Bakanlığı uyumunda ilgili bakanlıkların katkılarıyla yürütülüyor. Kira artışları konusunda yapılacak yasal düzenlemeyle “hapis, isimli para ya da para cezası” olmak üzere 3 alternatif üzerinde çalışma yürütülüyor.
Taşınmazın yaşı, metrekaresi, bulunduğu kat, pozisyonu, niteliği dikkate alınarak bölge kıymetleri belirlenecek. Bu kriterlerin üzerinde kira bedeli belirleyenlere isimli ve idari para cezaları uygulanacak.
Arabulucu uygulaması 1 Eylül’de başlıyor
Devam eden kiracı mesken sahibi problemleri nedeniyle 1 Eylül’den itibaren arabulucuya gidilmesi mecburî hale geliyor. Bu tarihte kira kaynaklı ihtilafların tamamı evvel arabulucuya gitmek zorunda olup daha sonra dava açılabilecek.
Bu davada kira bedeli yüzde 25 sonu uygulanmadan belirlenir. Kira bedeli belirlenirken TÜFE12 aylık ortalamaya nazaran değişim oranı, kiralanan konutun emsal bedeli temel alınıyor.
Binlerce şikayet geldi
Özellikle zelzelenin akabinde birçok kentte yaşanan fahiş kira artışları nedeniyle CİMER, Alo 175, Adalet, Maliye, Ticaret Bakanlığı, tüketici mahkemelerine binlerce şikayet geldi. Birtakım konut sahipleri “ya fiyatı artır ya da meskenden çık” baskısı yaparken gelen şikayetlerde “tadilat yapma, çocuğum oturacak üzere münasebetler, banka hesabı kapatma, elden para isteme” başı çekti.
Fahiş artış isteyen mesken sahiplerinin yeni oyunu kiranın yatırılmadığını öne sürmek için banka hesaplarını kapatıyor. Mukaveledeki banka hesabının kapatılması durumunda kiracıya yeni hesabın bildirilmesi zaruriliği bulunuyor.
Ev sahibi ısrarla paylaşmazsa kiracı posta hesabı ile ödeme yapabilir ya da mahkemeye başvurarak ödeme yeri tayin edilmesini isteyebilir. Bu türlü bir durumda muhakkak elden ve evraksız ödeme yapılmaması gerekiyor.
Ev sahibi PTT yoluyla gelen kira bedelini almazsa sulh hukuk mahkemesine başvurularak “ödeme yeri tayini” istenir, kiracının ödemelerini isteği dışında ödeyememesi hali araştırılır. Kiralar mahkeme tarafından mal sahibi ismine açılacak hesaba yatırılır.
Banka hesabının kapatılması durumunda kira bedelinin elden verilmesi durumunda kesinlikle evrak alınması gerekiyor. Mevzu yargıya taşındığında kiranın elden ödendiğine dair telefonda bildiri ya da WhatsApp yazışmaları kanıt olarak kabul edilmiyor.
Tadilat gerekçisi sunulamaz
Borçlar Kanunu uyarınca tekrar inşa ve imar maksatlı boşaltılan taşınmazlarda bu süreçler bittikten sonra öncelikle tıpkı kiracıya teklif götürülür. Mesken sahibi taşınmazı diğerine kiraya verirse eski kiracısına son kira yılında ödenmiş olan bir yıllık kira bedelinden az olmamak üzerde tazminat ödemekle yükümlü oluyor.
Ara artırım yapılamaz
Kiralık mülklerde yapılan aylık ödeme meblağının artışı yılda bir sefer olmak üzere gerçekleşiyor. Olağanda kiralara yapılan artırım oranı bir evvelki yılın kira fiyatına ve son 12 ayın TÜFE’sine nazaran belirleniyor.
Geçen yıl temmuz ayında yapılan düzenlemeyle yüzde 25 hududu getirildi. Bu oranın üzerinde yüksek bir artırım uygulanamıyor.
Tüketici istişare çizgisi ALO 175, CİMER, Adalet Bakanlığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı başta olmak üzere ilgili bütün kamu kurum ve kuruluşlarına şikayet edilebilir. Tüketici mahkemelerine başvurulabilir, dava açılabilir.
10 yıllık mühletin sonunda yasal olarak tahliye edebilir
Bir yıllık kira mukavelesi bitince “süre bitti” diyerek meskenden, işyerinden çıkarmak mümkün bulunmuyor. Mesken sahibi kiracıyı 10 yıllık mühletin sonunda yasal olarak tahliye edebilir.
Bunun için de kontrat bitiminin 3 ay öncesinde kiracıya yazılı olarak meskeni tahliye etmek istediğini bildirmesi gerekiyor.
“Gereksinim” nedeniyle tahliye edilen konutun diğerine kiraya verilmesi halinde kiracıya mesken sahibine tazminat davası açma hakkı doğuyor.
Borçlar Kanunu’nun yine kiralama yasağı başlıklı hususuna nazaran, 3 yıl mühletle kiralama yasağı hem ihtiyaç hem de yine inşa, imar hedefli tahliyeler için geçerli bulunuyor.
Gereksinim nedeniyle tahliye durumunda kiraya veren 3 yıl boyunca haklı neden yoksa yalnızca kendi kiracısına teklifte bulunabilir.