Yener KARADENİZ/İSTANBUL
Artan maliyetler nedeniyle Türkiye’de fiyat tutturmanın zorlaşması, hazır giysi dalının salgın periyodundaki kazanımlarını kaybetmesine yol açtı. Bilhassa yüksek adetli basic eserlerde büyük alıcıların tedarikte tekrar Doğu Asya’ya yöneldiğine dikkat çeken bölüm temsilcileri, yerli markalar için bile ithalatın artık daha cazip olmaya başladığını aktardı.
Salgın nedeni ile değişen tedarik zincirine bağlı olarak Türkiye’ye yönelen hazır giysi siparişleri, istikamet değiştirmeye başladı. Türkiye’de artan maliyetlere rağmen memleketler arası piyasada düşen navlun, bilhassa yüksek adetli basic eser siparişlerinin Türkiye’den Doğu Asya ülkelerine kaymasına yol açtı. Son periyotta Fas, Tunus ve Mısır üzere ülkeler ön plana çıktı. Her ne kadar enflasyonist baskı ve resesyon dertleri nedeni ile global hazır giysi siparişlerinde azalma beklense de var olan siparişlerin de kelam konusu ülkelerden tedarik edilecek olması, bölümde tasaya yol açtı.
Dünyanın en büyük fast fashion markalarını bünyesinde bulunduran Inditex, geçen hafta yaptığı açıklamada tedarikle ilgili mümkün kasvetler nedeniyle Asya’dan alımları artıracağını belirtirken, yeniden Inditex de dahil olmak üzere H&M’in de Türkiye alımlarını yüksek oranda azalttığı hatırlatıldı. Öte yandan, sözkonusu markalar başta olmak üzere Türkiye’den alım yapan büyük alıcıların şimdiden önümüzdeki yılın birinci yarısında da tedariklerini yüzde 15 daha düşüreceği belirtildi. Bölüm temsilcileri, son eser fiyatlarında yaşanan artışı nedeni ile yerli giriş düzeyi eser yapan yerli markalarda düşüşün yüzde 15-20’ye ulaştığını belirterek onlar için de fiyat tutturma noktasında ithalatın artık daha cazip olmaya başladığını söyledi. Bu kapsamda LC Waikiki, DeFacto ve Koton üzere birçok markanın yurtdışı tedariki artırmak için çalıştığı kaydedildi.
Artış suratı yavaşladı
Hazır giysi kesimi, geçen yılın tamamında 20,3 milyar dolar ihracatla rekor kırmıştı. Bu yıl için de 23 milyar dolarlık yıllık ihracat gayesi açıklanmıştı. Kimi dal temsilcisi bu yıl için 23 milyar dolarlık gayenin hala mümkün olduğunu belirtirken bazıları ise en fazla geçen yılki sayıların yakalanacağını ya da yüzde 5 artış yaşanacağını lisana getirdi.
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Hazırgiyim ve Konfeksiyon Dal Meclisi Lideri Onur Fayat, yılın son çeyreği ve 2023’ün birinci yarısında ihracatta düşüşün sert bir halde hissedileceğini söyledi. Fayat, son aylarda hazır giysi ihracatında düşen artış suratının da bunun habercisi olduğunu söyledi. TÜİK bilgilerine nazaran bu yıl nisan ayında yüzde 18,5 olan bölüm ihracatı artış suratı, mayısta yüzde 15,8, haziranda yüzde 14,5, temmuzda yüzde 11,6 ve ağustosta da yüzde 10,9’a geriledi.
İstihdam kayıpları başladı
Fayat, gelişmeleri şöyle kıymetlendirdi: “Yılın son çeyreğinde ihracat sayılarında sert bir düşüş bekliyoruz. Yalnızca bu yıl değil, önümüzdeki yıl için de şimdiden belirli başlı büyük alıcılar yüzde 10-15 daha az sipariş vereceklerini lisana getirmeye başladı” dedi. Fayat, şöyle devam etti: “Söz konusu düşüş yalnızca Türkiye’de değil, tüm dünyada yaşanacak. Fakat düşüş oranı Türkiye’de dünya ortalamasının üstünde seyredecek. Bu yılın başından bu yana kur, enflasyonun altında bir artış gösterdi. Bir yandan da parite kaynaklı kayıp yaşıyoruz. İstihdamda önemli kayıplar yaşanmaya başladı. 300-400 üzere önemli sayıda işten çıkarmaların duymaya başladık ve bu daha da artabilir. Biz Türkiye’de aldığımız kararlar ile enflasyonu tutmak ismine dövize baskı yapıyoruz ancak bunun negatif sonuçları da oluyor. Alınan ekonomik kararlar maalesef Türkiye’nin rekabetçi olmasını engelliyor. Salgın devrinde Uzakdoğu’nun yaptığı basic işlerini yaparken artık onları da yapamaz hale geldik. Bunlar Uzakdoğu’ya gitti. Yalnızca onlarda değil bizde de markalarımız gidiyor. Alt fiyat kümesinde rekabetçi olduğumuz işleri kaçırıp orta ve üst fiyat kümesine mal yapar hale geldik. Başa, yani 2018-2019’a döndük. Orta ve üstte hatta high quality’de de işler çok yüksek. Ancak onların da toplam ihracat içindeki hissesi düşük. Kurda düzelme olmazsa, daralmamız dünya ortalamasının da üzerinde olacak.” Fayat’a nazaran rekabetçi kur şu an için 21-22 TL civarı.
Yerli markalar da yurtdışına yöneliyor
Türkiye Giysi Sanayicileri Derneği (TGSD) Lideri Ramazan Kaya, yalnızca yabancılar değil yerli markalarda da yüzde 10-20 üzere bir daralma yaşandığını aktardı. Bunun sebebinin artan maliyetler ile fiyatların yüksek kalması olduğunu aktaran Ramazan Kaya, “Bu nedenle birçok marka yurtdışı tedariki artırmaya yönelik teşebbüslerini artırdı. Bilhassa mont ve kaban üzere kışlık eserler ile ilgili bir orta Türkiye’ye dönmüşlerdi ancak artık fiyatlar burada yüksek olduğu için yine dışarı yöneldiler. Mont fiyatlarındaki artışın sebeplerinden biri de bu aslında” dedi. Bu kapsamda yalnızca Uzakdoğu değil Mısır, Tunus, Cezayir ve Fas üzere ülkeler ön plana çıkıyor. Bilhassa ABD ile Mısır ortasında hür ticaret muahedesi avantajının da olması, bu bölgelerden tedarikin artmasına yol açtı. Mısır ile AB ortasında da vergi uygulaması bulunmuyor. Mısır’dan daha çok ABD işleri artabilir” dedi. Bu durumu markaların mağazalarında da gözlemlemek mümkün. Zara’nın mağazalarında artık 10 eserden 6-7’si Kuzey Afrika ülkeleri menşeili. TGSD Lideri Kaya, bu mevzuda ise, “Inditex Morocco, Tunus kullanıyor. İspanya ile çok yakınlar. Bu markalar, hammaddeyi satın alıyor ve bu ülkelerde gönderip dikip, paket yaptırıyor. Pazara yakın ülkelerle coğrafya avantajını kullanıyor. Zira vapur ile 2 saat. Ürettiriyor geri çekiyor. Bu geçmişte de vardı. H&M sıfıra yaklaştı Türkiye’den alımda. Bu stil markalar fiyatı satın alıyor. Fiyatta ötürü Türkiye’deki porsiyonları düşürüyor. Düşürdükleri porsiyonların yerine de Fas, Tunus üzere yakın coğrafyayı koyuyorlar. Ancak dokuma hammaddesi kısmını Türkiye’den alacaklar” sözlerini kullandı.
Uzakdoğu agresif fiyat siyaseti uyguluyor
MEHMET NABİ BATUK/ MERSİN
Akdeniz Hazır Giysi ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (AHKİB) İdare Heyeti Lideri Gürkan Tekin, bölümün ana pazarı olan Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde yüksek montanlı siparişlerin, maliyetlerin altında fiyat veren Çin ve Uzak Doğu ülkelerine kaydığına dikkat çekti. Global iktisattaki negatif seyrin ve resesyon telaşlarının derinleştiğini, Türkiye’de ise güç ve personellik maliyetlerindeki artışlar ile birlikte iplik ve kumaş fiyatlarının da yükseldiğini kaydeden Tekin, “Avrupalı moda devlerinin siparişleri günden güne azalıyor. Türk hazır giysi ve konfeksiyon dalımızın ihracat, üretim ve istihdamda kayıpların yaşanacağı bir periyoda girmiş olmasından tasa ediyoruz” dedi. Tekin, “Girdi maliyetlerindeki artışlar ve Uzak Doğu ülkelerinin agresif fiyat stratejisine karşı bölümümüzün rekabet etme talihi gün geçtikçe zayıflıyor. Güç, personellik ve hammadde maliyetlerinin azaltılmasına yönelik devlet dayanaklarında hazır giysi ve konfeksiyon dalına müspet ayrımcılık yapılmasını bekliyoruz. İstihdamın korunması ve finansmana erişimin kolaylaştırılması mevzularında pandemi devrindeki üzere takviyelerin verilmesi dalımızın ayakta kalması için hayati değer taşımaktadır” diye konuştu.
