Hazır giyimciler etiketi sabitleyip stok eritecek

Nurdoğan ARSLAN ERGÜN

Enflasyon, kur baskısı, personellik ve güç üzere maliyetlerin yarattığı olumsuz tabloyla çaba eden hazır giysi ve konfeksiyon dalının de fiyat sabitleme kervanına katılacağı açıklandı. Enflasyona bağlı olarak düşen alım gücü ve artan maliyetler, temel muhtaçlıkları zorunlu olmaktan çıkarıp lükse dönüştürürken, fiyat etiketlerinin yüzde 100-120 oranında arttığı hazır giyside talep daralması yaşanıyor. Açıklama, Türkiye Giysi Sanayicileri Derneği (TGSD) İdare Konseyi Lideri Ramazan Kaya’dan geldi.

Kaya, “Son vakitlerde zincir marketlerde yaşanan etiket sabitlemeyi önümüzdeki süreçte bizim bölümümüzde de göreceğiz. Bilhassa de perakende tarafında” dedi. 2023’te adet bazında yurtdışı pazarda yüzde 20, iç piyasada da yüzde 30’larda daralma yaşanacağını öngören Kaya, talep olmayınca üretim yapılmayacağını, etiket sabitleme ile stokların eritileceğini belirtti.

“Krizden yenilenerek çıkacağız”

Küresel ölçekte yaşanan ekonomik sakinlikten en fazla etkilenen kesimler ortasında hazır giysi ve konfeksiyon yer alıyor. İhracatının yüzde 65’ten fazlasını Avrupa Birliği’ne yapan Türk hazır giyimcisi 2022’yi ihracat maksadının yüzde 8.5 altında kapattı. Her ne kadar bölüm, bir evvelki yılın ihracat sayısına nazaran yüzde 4.8 artışla 21.2 milyar dolar elde etse de konulan gaye 23 milyar doların üzerindeydi.

2023 yılında ihracatta adet bazında yüzde 20 bir daralma öngören TGSD Lideri Ramazan Kaya, ünite fiyatlara bağlı olarak yüzde 5 üzere bir kayıpla 20 milyar dolar civarında bir ihracat bedeli öngördü. “Bunu bir kayıp olarak görmeyip fırsata dönüştürürsek sakinlikten yenilenerek çıkabiliriz” diyen Kaya, eğitim, dijitalleşme, yeşil fabrika ve iş modeli üzere alanlarda dönüşümle sıçrama olabileceğine işaret etti. Kaya, “21 milyar doları 25-30 milyar dolara çıkarabiliriz. Bunun için dokumacılık altyapımız var. Hazır giysi ve konfeksiyon alanına yatırım yapıp 2030’a daha dinamik girebiliriz” diye konuştu. Kaya, bilhassa dijital dönüşümün değerine dikkat çekerek, dijital showroom, pazarlama, tasarım, metaverse üzere alanların kesimde yeni modelleme yaratacağını belirtti.

Yeni devirde daha çok ABD

Türk hazır giysi dalı, ihracatının yüzde 65-70’ini Avrupa Birliği’ne yapıyor. Yüzde 5’ini de ABD’ye satan kesim, Ortadoğu, Doğu Avrupa, Kuzey Afrika ve Türk cumhuriyetlerine de eser veriyor. “Akşamdan sabaha yeni pazarlar bulmak kolay değil. Savaşın tesiriyle son vakitlerde Rusya’da perakende ve ihracat manasında yapılan bir kadro çalışmalar var” diye konuşan TGSD Lideri Ramazan Kaya, orda da lojistik ve finansmanla ilgili kasvetler çıkabildiğini belirtti. Kaya, “Önümüzdeki periyot ABD pazarına odaklanacağız. ABD bugün 100 milyar dolar ithalat yapıyor, bizim ülkeye ihracatımız 1 milyar dolar. Bunu 3 milyar yaparsak değerli bir adım olacak. Bunu yapmak için de ölçek üretim tesislerini kesinlikle hazır hale getirmemiz gerekiyor” dedi.

Türk hazır giysi bölümünün üretimde Bangladeş, Hindistan, Srilanka, Kamboçya, Vietnam üzere ülkelerle rekabet ettiğini tabir eden Kaya, “Rakiplerimiz de dönüşüm sağlıyor. Bugün Bangladeş’in 40 milyar dolar hazır giysi ihracatı var, 2030 amaçları 100 milyar dolar. Personellik maliyetleri brüt 150 dolar bizde 600 dolar. Bu maliyetlerle onlarla rekabet edemeyeceğimize nazaran kesinlikle iş modelini değiştirmemiz lazım. Marka algısı yaratmamız gerekiyor. Bilhassa 2025- 26 yıllarında sonra karbon salınımı vergisiyle birlikte büyük avantaj sağlayacağız lakin o vakte kadar bu dönüşümü yapmamız lazım” diye konuştu.

Kuş kondurup katma kıymet yaratma

Katma kıymet için marka altyapısı gerektiğine işaret eden Kaya, şunları söyledi: “Bu altyapı eğitimle başlıyor teknoloji ve dijital yatırımla devam ediyor. İşi istenen standartlarda bir defada yapmak kıymettir. Katma bedel ise teknoloji marifetiyle aldığımız dataları daha hakikat yapmak. Yani üzerine konduracağımız kuşlarla pahası katma kıymet yapmamız gerekiyor.”

100 binden fazla kişi işinden olacak

Tekstil ve hazır giysi kesiminde toplam kayıtlı çalışan sayısı 1.3 milyon kişi. Bunun 700 bini hazır giysi, 600 bini dokumacılık alanında istihdam ediliyor. Perakende ve başka hizmetler de dahil edildiğinde çalışan sayısı 2 milyon kişi. Lakin TGSD Lideri Ramazan Kaya, maliyetler yüzünden bölümde işten çıkarmalara dikkat çekerek, “Hem personellik maliyetlerinin çok artması, hem de önümüzdeki periyot daralma beklentisi istihdamda kayıplara yol açacak. Kasım ayına kadar 18 bin, kasımdan yılbaşına kadar 12 bin, toplamda 30 bin kişi işten çıkarıldı. 2023 yılında da daralmayla yüzde 5-6 istihdam kaybı olacak. Perakendeyle birlikte 100-130 bin kişinin işten çıkarılacağını iddia ediyorum. Birinci 6 ayda bu sayıları göreceğiz” dedi. Kaya, toplamda çalışanlarının yüzde 15’inin de EYT kapsamına girdiğini söyledi.

Full entegre dönüşüm yaşanıyor

Türkiye dokumacılığının yıllarca partner entegre sistemine nazaran çalıştığını lakin full entegre dönüşümün başladığını söz eden Kaya, “Firmalar gerek satın alma gerekse stratejik iştirak yaparak full entegre sistemine geçiyor. Bu da dala hem güç katıyor hem de ölçek iktisadı yaratıyor” dedi. Bölümün teknoloji, yeşil dönüşüm, ölçek üzere bahislerde yol aldığını lakin bunun kâfi olmadığını söyleyen Kaya, planların orta ve uzun vadeli yapılması gerektiğine işaret etti.

“Özel kur talep ediyoruz”

Hazır giysi kesiminin bugün karsızlıkla çalıştığını ve bunun sürdürülebilir olmadığını söyleyen TGSD Lideri Kaya, şöyle devam etti: “Bunun önüne geçebilmenin bir yolu işletme sermayesi ve işletmelere can suyu vermek. Kısa vadeli değil uzun vadeli finansman muhtaçlığımız var. Bugün dövizin geldiği nokta da tatmin edici değil. Şayet döviz yüzde 15 daha üstlerde olsaydı bir nebze rahatlamış olurduk. İhracatçı olarak özel kur talebimiz var.”

Sektörün önünde neler var?