Mehmet KAYA

Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (WIPO) 2022 Dünya İnovasyon Endeksi raporunda, inovasyon ve Ar-Ge sonucu elde edilen gelişmelerin gereğince refah üretmediğini; buna karşılık karamsar ve optimist yaklaşımların birlikte lisana getirildiğini açıkladı. Endeksin sonuçlarına yönelik raporda yapılan değerlendirmede, inovasyon ve Ar-Ge açısından temel bir soru olduğunu ve raporun da temasının “İnovasyon kaynaklı büyümenin geleceği ne olacak” sorusu olarak seçildiği belirtildi.

Bulgular: İnovasyonun büyümeyi hızlandırma yeteneği sorgulanıyor

Raporda ana öge olarak teknolojik ilerlemenin toplumda yaygınlaşması ve sosyoekonomik tesirinin zayıf olduğu, inovasyonun artmakla birlikte artış suratının düştüğü bulgusuna yer verildi. Net ölçümler yapabilmek için, en güzel göstergeler olan; ABD’nin mikroişlemcilerin suratı, elektrikli aygıtların pillerinin fiyatı, rüzgar hariç yenilenebilir güç maliyetleri ve onaylanan yeni ilaç buluşlarında uzun vadeli eğilimin yavaşlama gösterdiği belirtilen raporda, inovasyona dayalı büyümenin geleceğine yönelik tehlike işaretleri gözlendiği kaydedildi.

Toplumsal olarak teknolojinin benimsenmesi-yaygınlaşması açısından, elektrikli araçlar örneğinde olduğu üzere benimsemenin-yaygınlaşma eğiliminin gözlenmekle birlikte, global çapta yeni teknolojilerin geniş bant internet dışında yaygınlaşmanın hala orta-alt düzeyde kaldığı kaydedilen raporda şu yorum yapıldı:

“Ağırlıklı olarak COVID-19 salgınının tesiri nedeniyle inovasyonun sosyoekonomik tesirinin düşük düzeyde kaldığı görülüyor. İnovasyonun tesirine yönelik bütün göstergelerde gelişim suratında yavaşlama gözleniyor. Ekonomistlerin hayat standartlarının güzelleşmesinde en kıymetli ölçüt olarak gördüğü verimlilik artış suratı şimdiye kadarki en düşük düzeylerden birinde. Bu sakinlik, inovasyonun gelecekteki büyümeyi sağlama yeteneğinin sorgulanmasına neden oluyor.”

Büyük durgunluk

Raporda, büyümenin sağlanması (toplumsal refahın artması için) yeniliklerin global olarak yaygınlaşmasının en kıymetli öge olduğu belirtildi. Tarihi olarak, kişi başına gerçek GSYH’nin asırlarca çok yavaş arttığı, sanayi ihtilalinin tesiriyle 1820’lerden itibaren artış suratının yükseldiği belirtilen raporda; 1820- 1949 ortasında yıllık ortalama 1.1, 1950-2021 ortasında ise yıllık ortalama 1.9 büyüme suratına ulaşıldığı; daha ayrıntıda bakıldığında ise 1950-1973 ortasındaki otomasyon devrinde ortalama yüzde 3,8 olan kişi başı gelir artışının 1970-2007 ortası yüzde 2,1’e, 2010-2021 ortası ise yüzde 1,2’ye gerilediğine dikkat çekildi. Raporda, bu olgunun “Büyük Durgunluk” olarak isimlendirildiğine dikkat çekildi.

Teknoloji sanıldığı kadar büyüme getirmiyor

Raporda, bulgulara yönelik karamsar ve optimist görüşler olduğu belirtildi. Karamsar yaklaşımda olanların düşük verimliliğin kalıcı bir olgu olduğu; büyük dönüştürücü tesir yapacak teknolojik buluşların yapılmasının geçmişe kıyasla daha az olduğu yaygınlaşmasının da daha sıkıntı olduğu ve tesirinin de geçmişteki buluşlara kıyasla daha az gerçekleşeceği ve son olarak yaşlanan nüfus vb. tesirler nedeniyle büyüme suratını düşürücü karşı tesirler bulunduğu tezlerini ileri sürdüğü kaydedildi.

İyimser yaklaşımda ise; kesintisiz, üssel bir verimlilik artışının aslında mümkün olmadığı (verimlilik artışı sürüyor, bu olumlu bir gösterge), inovasyonun bir özümsenme ve tesir etmeye başlama vakti vardır, tesir görülecektir, verimlilik ölçümünde kusurlar mümkündür tezlerini işlediği belirtildi. İyimserlerin destekleri ortasında yeni bir Dijital Çağ Dalgası’nın başladığı, yeni bir bilgi ve bağlantı teknolojisi (BİT) büyük data sürece, yapay zeka ve otomasyon sayesinde hizmetler dahil tüm kesimlerde, biyoteknoloji, nanoteknoloji, yeni malzeelerin bulunması, yeşil teknolojiler, öbür bilimsel alanlarda buluş yapmayı, yenilik yapmayı kolaylaştırdığına dair deliller artıyor. Derin Bilim olarak nitelenen bir diğer olgu ile sıhhat, besin, etraf ve hareketlilik olmak üzere 4 alanda büyük sıçramaların büyümeyi sağlayacağı görüşü öne çıkarıldı.

Teknolojik gelişmenin toplumsal refahı artırması için yapılması gerekenler

Raporda, inovasyonun daha kapsayıcı ve büyümeye katkı verici olmasını sağlamak için, temel tahlilin global olarak yenililerin yayılması olduğu belirtildi. Buna ek olarak yapılması gereken ve çözülmesi gereken sıkıntılar özetle şöyle sıralandı:

● Yenilikleri finanse etmek ve teşvikler sağlanmalı.

● Kamu, teknolojik gelişmeleri talep istikametinde de destekleyerek benimsenmesini (yaygınlaşmasını, kabul edilmesini) sağlamalı, bunu yalnızca pazara bırakmamalı.

● Yıkıcı yeniliklerin tanıtımı, gelişmesi için (örneğin güç alanında yenilik için elektrikli şarj istasyonları kurulması gibi) “Tamamlayıcı Altyapı” oluşturulmalıdır.

● Her türlü eşitsizlik, firmalar ortası, bölgeler ortası, düşük ücretli-yüksek fiyatlı çalışanlar, ülkeler ortası eşitsizlikler teknoloji yayılmasını, benimsenmesini maniler.

● Bireylerin maharet açığı ivedilikle azaltılmalıdır.

● Dataya, bilgiye erişim, bilgi işlenmesi, idaresi ve kıymetlendirilmesi gelecekte yapılacak inovasyonların temelidir. Bilgi altyapısı oluşturulmalı ve yönetilmeli.

● Robotlar, yapay zeka, genetik mühendisliği, yeni sıhhat tahlilleri, yeni besinler toplumsal olarak kabulü sıkıntı olacaktır. Bunun için toplumsal uzlaşı-tartışma ortamı yaratılmalı.

● Milletlerarası bilimsel ve teknoloji bilgi akışı açık almalı.

●Gelişmekte olan ülkeler, mevcut teknolojileri kendi ekonomilerine fayda sağlayacak halde kullanamıyor.

●Daha âlâ ölçüm ve data sağlanmalı.