LEYLA İLHAN

Seramik dalının hammaddesi olan kilde zahmet büyüyor. Sorun, 2 yıl evvel yapılan düzenleme ile en büyük kil rezervlerinin olduğu Şile alanlarının daraltılarak 103 hektardan 39 hektara düşürülmesiyle başladı. Bu yıl Avrupalı üreticilerin en büyük kil pazarı Ukrayna’nın kapanmasıyla kil temininde rotalarını Türkiye’ye kaydırmasıyla kil konusu daha görünür oldu. Ayrıyeten yerli üreticilerin de 1 yıl içinde yeni fabrika açacak olmasıyla muhtaçlığın daha da artacağı söz ediliyor. Bölüm temsilcileri, artan talep nedeniyle kil fiyatları süratlice artarken, bir yıl içinde mevcut hammaddenin fiilen yetmeyeceği kaydediyor. Bu nedenle dalın globalde yerini koruyabilmesi için Şile’de müsaade verilen eski yataklara dönülmesi gerektiği talep ediliyor.

Yeni fabrikalarla kapasiteler yüzde 50 artıyor

Sektörün gündeminde yer alan kil konusuna değinen Türkiye Seramik Federasyonu (TSF) Lideri Fazilet Çenesiz, “Savaş nedeniyle Ukrayna’dan ithal edilen kil hammaddesinin durması üzerine yerli kaynaklardan temin yoluna gidiliyor. Bu alanda, ülkemizin en kıymetli rezervleri Şile de bulunmakta. Maalesef Şile’de maden alanının daraltılması kelam konusu” dedi. Buna rağmen Türkiye seramik kesiminin çok süratle büyüdüğünü söyleyen Fazilet Çenesiz, “Sektörde yeni yatırımlar yapıldı. Yeni fabrika demek birebir vakitte yeni hammadde gereksinimi demek. Münasebetiyle bu yatırımların hammadde muhtaçlığı için yeni hammadde alanlarına muhtaçlık var. Şile bölgesinde de bu hammadde var. Lakin son 2 yıldır Şile bölgesi kil hammadde alanı 103 hektardan 39 hektara düşürüldü. Tekrar eskisi üzere 103 hektarın tamamında arama müsaadesi verilmesi hammadde için değer arz ediyor” diye konuştu.

Fiyatlar ÜFE’nin üstünde arttı

Yerli üreticinin yanı sıra Ukrayna pazarının kapanmasından ötürü Avrupalı seramik firmalarının da kilde Türkiye’ye yöneldiğini söyleyen Çenesiz şunları söyledi: “Talep artarken, üretim yetersizliğinden ötürü çok fiyat artışlar yaşanmaya başladı. Bu nedenle son 1-1.5 yılda kil hammaddesindeki artış Üretici Fiyat Endeksi’nin çok üstünde gerçekleşti.” Halihazırda deneme üretimleri yapan yeni fabrikaların 2023 yılında devreye girmesiyle kesimdeki kapasitelerin yüzde 20 artacağına dikkat çeken Fazilet Çenesiz, “Ayrıca yeni yatırıma başlayan bir yüzde 20’lik kısım daha var. Yani 1 ila 1,5 yılda bölümde kapasiteler yüzde 50 artacak. Münasebetiyle yakın vakitte hammadde fiilen de yetmeyecek. Bu nedenle Şile alanlarında alan daraltmanın iptal edilip eskisi üzere 103 hektarda kil üretilebilmenin önü açılmalı. Sonuçta bu fabrikalar teşviklerle hayata geçti, hakikat da oldu. Çevreci tahlillerle bu karardan geri dönülmediği takdirde, büsbütün dışa bağımlı hale gelinecek ve bölüm elindeki avantajları büsbütün kaybedecek” diye konuştu.

Ayrıca temel girdileri olan gücün maliyetlerdeki hissesinin da giderek yükseldiğine dikkat çeken Fazilet Çenesiz, “Enerji bizim temel girdimiz. Maliyetlerdeki hissesi yüzde 50-60 bandına gelmiş durumda. AB’de olduğu üzere; güce dayalı dallar listesine alınarak, fiyatlarda bir avantaj sağlanmalı” talebini lisana getirdi.

Orman müsaadesi sorunu devam ediyor

İstanbul Maden İhracatçıları Birliği (İMİB) Lideri Rüstem Çetinkaya da kilde olabilecek problemlere işaret ederek şöyle konuştu: “Kil konusunda Türkiye’nin gerekli rezervleri var. Şu anda talebi karşılayacak kadar bir üretim mevcut. Lakin ileriki yıllarda yeni maden faaliyet alanı müsaadesi verilmezse sorun olabilir. Bunu tıkayanda Şile bölgesindeki orman müsaadeleri sorunu. Orman Bakanlığı hala müsaade vermedi. Bundan ötürü sorun da şimdi çözülmedi.”

Avrupa’da KOBİ’ler, Türkiye’de büyükler hakim

Dünyada değerli pozisyona sahip olan Türk seramik dalında yerli üretici oranı yüzde 95. Seramik kesiminin en önemli üretim merkezleri Eskişehir, Bilecik, Kütahya, İzmir, Çanakkale, Uşak, Manisa, Aydın, İstanbul, Ankara, Kocaeli, Konya, Yozgat, Çorum, Zonguldak, Bartın, Samsun, Ordu, Diyarbakır, Kayseri, Adıyaman, Tekirdağ ve Konya olarak öne çıkıyor. Kesimde öncü büyük üreticiler bulunmakta. Türkiye Seramik Federasyonu datalarına nazaran Avrupa seramik üreticilerinin yüzde 80’i KOBİ ölçekli üreticiler ile üretim yaparken, Türk seramik üretiminde KOBİ’lerin oranı yüzde 20.

İhracatta ölçü düşüyor

Üretimin yaklaşık yüzde 40’ını ihraç eden seramik kesimi, yıllık 2 milyar dolar düzeylerinde ihracat gerçekleştiriyor. Ana pazarları AB, ABD ve İngiltere olan bölüm, 2022 yılına hem üretim, hem de ihracat olarak çok âlâ başladı. Lakin temmuz ayından sonra güç fiyatlarındaki artış ve dünyadaki resesyounn dalı olumsuz etkilemesiyle üretim ve ihracatta(miktar) olarak düşüşler başladı. Daralmayı kıymetlendiren Türkiye Seramik Federasyonu (TSF) Lideri Fazilet Çenesiz, “Yılsonunda nakdî olarak yüzde 5’ler civarında ihracat büyümesi olsa da ölçü olarak yüzde 10’lar düzeyinde bir daralma olacak. Daralmayı telafi etmek üzere alternatif pazarlar aransa da, maalesef ihracatta öbür pazarlar bulmak ve çabucak satış yapmak çok muhtemel değil. Uzun periyotlu irtibatlar, hizmet, sevkiyat vb. hepsi birer parametre olduğu için, bu çalışmalar önümüzdeki periyotlarda tesirini gösterecek” dedi. Çenesiz, kesimin içerde şu sıralarda büyüme alanının yüklü renovasyon pazarı olduğunu da belirterek, yeni inşaatlarda yavaşlama gördüklerini kaydetti.

Avrupa’da ikinci büyük üretici

Türkiye Seramik Federasyonu datalarına nazaran, Türkiye seramik karo üretiminde, 435 milyon m2 üretim ile Avrupa’nın 2’inci, dünyanın 7’inci büyük üretici durumunda. Seramik sıhhat gereçlerinde ise; 22 milyon adetlik üretim ile Avrupa’da birinci ve dünyada 4’üncü sırada yer almakta. Dal direkt 35 bin ve dolaylı olarak 200 bin bireye istihdam sağlamakta.