Hüseyin GÖKÇE / ANKARA

Bu oran ile birlikte işletmelere, aktüel piyasa şartlarına nazaran sabit değerlerini enflasyona karşı muhafaza imkanı verildi. Öbür bir tabir ile, sabit değerler piyasa şartlarındaki emsal kıymetlere getirilmiş olurken, isteğe bağlı olan enflasyon düzeltmesini uygulayan işletmelerin kıymetli kısmının daha düşük vergi ödemesinin önü açılmış oldu.

Gelir Yönetimi Başkanlığı tarafından cuma günü geç saatlerde yayımlanan 61 numaralı sirküler ile ticari ve zirai çıkarlarda uygulanmak üzere 2022 yılı üçüncü süreksiz vergi devrinde uygulanacak yine değerleme oranı yüzde 92.93 olarak ilan edildi.

Sirkülerde, 213 sayılı Vergi Yordam Kanununun yinelenmiş 298’inci hususunun (B) fıkrasına istinaden yıllık olarak hesaplanan, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından ilan edilen yine değerleme oranına, vergi kanunlarından kaynaklanan nedenlerden ötürü süreksiz vergi periyotlarında de gereksinim duyulduğu tabirleri yer aldı.

2022 yılı içerisinde mükelleflerin VUK süreksiz 32 ve tekrarlanmış 298. unsur kararları dahilinde yine değerleme yapma imkanı bulunuyor. Lakin, birincisinden yararlanmak için yüzde 2 vergi ödemek gerekiyor, oburunun ise rastgele bir vergi yükü bulunmuyor. Mükelleflerin tekrarlanmış 298’inci husus kararlarından yararlanmadıkları sürece süreksiz 32’nci unsur kararlarından yararlanma hakları her vakit gizli.

KARTOĞLU: Mükellef lehine bir uygulama

İşletmelerin satın aldıkları sabit değerlerin, kural olarak, maliyet bedeli ile pahalanarak, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca belirlenen mühlet içerisinde devir matrahından indirim konusu yapıldığı bilgisini veren TÜRMOB Lideri Emre Kartaloğlu, “Özellikle enflasyon devirlerinde sabit değerler, maliyet bedeli ile bilançolarda yer aldıklarından, vakit içerisinde pahalarını yitirmekte, ayrılan amortisman meblağları nominal olarak düşük kalmakta ve işletmelerin daha fazla vergi ödemelerine neden olmaktadır” dedi.

Örneğin 2019 yılında 100 bin liraya alınan bir sabit değerin, 2022’de etkinde hala 100 bin lira olarak görüldüğünü belirten Kartaloğlu, meğer bu değerin bugün 300 bin lira olabileceğini bildirdi.

Bu mükellefin bilançosunda yine değerleme uygulayarak sabit değerin kıymetini daha yüksek belirleyebileceğini söyleyen Kartaloğlu, böylelikle işletmenin lehine olarak daha az vergi yükü çıkabileceğini bildirdi.

VUK’da yapılan düzenleme ile enflasyon düzeltmesi kapsamına giren mükelleflere amortismana tabi iktisadi değerlerini tekrar değerlemeye tabi tutma imkanı sağlandığını hatırlatan Kartaloğlu, “Yeniden değerleme uygulamasından, tam mükellefiyete tabi bilanço aslına nazaran defter tutan; kolektif, ismi komandit ve ismi şirketler de dahil olmak üzere gerçek kişi işletme sahibi gelir vergisi mükellefleri ile kurumlar vergisi mükellefleri yararlanabilmektedir” diye konuştu.

Bu düzenlemeyle bir manada tekrar değerlemenin daima hale getirildiğini söyleyen Emre Kartaloğlu, yine değerleme oranının belirlenme prosedürünü ise şöyle açıkladı: “Geçici vergi devirleri prestijiyle yapılacak değerlemede temel alınacak yine değerleme oranı, bir evvelki yılın Kasım ayından başlamak üzere; 3, 6 ve 9’uncu aylarda bir evvelki 3, 6 ve 9 aylık periyotlara nazaran Yİ-ÜFE kıymetinde meydana gelen ortalama fiyat artış oranı temel alınmak suretiyle belirlenmektedir.”

Yeniden değerleme uygulamasının zarurî olmadığını, isteyen mükellefin uygulayabileceğini söyleyen Kartaloğlu, “Geçici vergi devirlerinde yapılan tercih yıllık uygulamayı bağlamamaktadır. Örneğin 2022 yılı süreksiz vergi periyotları prestijiyle tekrar değerleme yapan mükellef isterse 2022 hesap devri sonunda yine değerleme yapmayabileceklerdir. Yalnızca amortismana tabi iktisadi değerler için değerleme yapılmaktadır, arazi ve yerler kapsam dışındadır” dedi.

Yeniden değerlemenin, bilhassa yüksek enflasyon periyotlarında mükelleflerin lehine bir uygulama olduğunu belirten Emre Kartaloğlu, “Bu nedenle, mükelleflerin bu uygulamadan faydalanmaları önerilmektedir” halinde konuştu.

TOLU: Vergisel avantaj sağlayacak

DÜNYA gazetesi Muharriri Abdullah Tolu, tekrar değerleme ile şirketlerin enflasyon karşısında eriyen sermayelerinin bugünkü pahasına taşınarak birçok vergisel avantaj sağlanmasının mümkün olduğunu belirterek, “Ancak, yine değerlemenin sağlayacağı avantajların ehemmiyet derecesi her bir mükellef özelinde değişebilir. Kimileri için bilanço güçlendirmesi (kredibilite) değerli iken, kimileri için vergi avantajları öncelikli olabilir. Yine değerleme yapıp yapmamaya karar verirken mükelleflerin bu özel tercihlerinin de göz önünde bulundurulması lazım” dedi. Şu an uygulamada % 2 vergili (geçici 32. Madde) ve vergisiz (mükerrer unsur 298/Ç) olmak üzere iki farklı tekrar değerleme düzenlemesi bulunduğuna işaret eden Tolu, 2022 yılı süreksiz vergilendirme periyotlarında kâfi kurumlar vergisi matrahı oluşuyorsa, bu iki uygulamadan da süreksiz vergilendirme periyotlarında yararlanmanın daha yüksek avantaj yaratabileceğini söyledi.

KARYAĞDI: Enflasyon tesiri bertaraf edilecek

Yeni İktisat Danışmanlık A.Ş kurucularından Nazmi Karyağdı, 2022 boyunca yüksek oranlarda seyreden enflasyonun, vergi matrahını (kazançları, gelirleri ve iratları) direkt etkilediğini söyledi. Buna karşılık enflasyon düzeltmesinin de 2023 sonuna ertelendiğine dikkat çeken Karyağdı, “Bu yüzden, getirilen tekrar değerleme kuruluşu dışında vergi mükelleflerinin enflasyondan kaynaklanan ve gerçek olmayan çıkarlarını vergi dışı bırakacak düzenleme bulunmuyor” dedi.

Enflasyon düzeltmesi düzenlemesi yapılınca yürürlükten kaldırılan “kısmi enflasyon düzeltmesi araçları”nın tamamının geri getirilmediğine vurgu yapan Nazmi Karyağdı, “Bu düzenleme ile vergi mükellefleri yine değerleme ile en azından amortismana tabi iktisadi değerleri için enfl asyonun tesirini bertaraf etmiş oluyorlar” diye konuştu.

SEZER: Yine değerleme oranı bu yıl %100’ü aşacak

Üçüncü vergi devrine ait açıklanan 92,93 oranındaki yüksek tekrar değerleme oranının gözlerin yılsonundaki açıklanacak tekrar değerleme oranına çevrilmesine neden olduğunu belirten Yeni Group İdare Heyeti Lideri YMM Yılmaz Sezer, yılın tamamına ait belirlenecek oranın yüzde 100’ün üzerinde olacağını kaydetti. Sezer, “Ara devirlerde açıklanan tekrar değerleme oranları süreksiz vergi devirlerinde iktisadi değerlerin bedellerinin yükseltilmesi, amortisman masraflarının yükseltilmesi ve özkaynakların yükseltilmesi üzere tesirleri bulunmaktadır. Lakin yıl sonunda açıklanacak olan yine değerleme oranı tüm ekonomik had ve fiyatları etkileyip bu oranda artışını sağlayacağı için büyük kıymet arz etmektedir” diye konuştu.

İşletmeler nasıl uygulayacak?

Yeniden değerleme uygulaması, amortismana tabi iktisadi değerler ve bunlara ilişkin amortismanların yine değerleme oranı ile çarpılması suretiyle bulunan yeni bedelin iktisadi değerin yararlı ömrüne bölünerek bulunan fiyatın sarfiyat yazılmasına imkan veriyor. Ayrıyeten tekrar değerleme sonucunda amortismana tabi iktisadi değerlerin tekrar değerlemeden evvelki net bilanço etkin kıymetinin, yine değerleme oranı ile çarpımından sonra bulunacak net bilanço faal kıymetinden indirilmesi suretiyle hesaplanan bedel artışı, bilançonun pasifinde özel bir fon hesabına alınıyor ve böylelikle mükelleflerin öz kaynakları güçleniyor. Böylece finansman sarfiyat kısıtlaması ve teknik iflas uygulamaları açısından da mükellefler avantajlı duruma geliyorlar.