Emre ERGÜL
Türkiye’de son 1.5 yıldır fırlayan ve tartışmalara neden olan konut kiraları, bir Avrupa Birliği başşehrinde tepe yaptı… Portekiz’in başşehri Lizbon’da mesken kiraları, minimum fiyatın 3 katına ulaştı; Lizbonlular şikayet platformları kurup protesto şovları düzenlemeye başladı.
Portekiz’de minimum fiyat 760 euro (16 bin 289 TL). Son yapılan bir araştırmaya nazaran, Batı Avrupa’nın en yoksul ülkesi diye anılan Portekiz’de çalışanların yüzde 50’si geçtiğimiz yıl ayda bin eurodan (21 bin 431 TL) daha az kazandı. Buna rağmen konut kiraları ise aldı başını gitti… Konut portalı Imovirtual’a nazaran, Lizbon’da tek odalı bir meskenin ortalama kirası bin 350 (28 bin 933 TL) euro, 3+1 bir meskenin ortalama kirası ise 2 bin (42 bin 864 TL) euro…
Ülkenin önde gelen gayrımenkul danışmanlık firması Confidential Imobiliario’ya nazaran kiralar 2015’ten bu yana sistemli artış gösterirken, geçen yıl pik yaptı. İşte firmanın internet sitesindeki bilgiler: Lizbon’da kiralar 2015’ten bu yana yüzde 65 arttı. Lakin bu artış oranı yalnızca geçen yıl yüzde 37’yi gördü ki, Lizbon kira artışında İspanya’nın Barcelona kenti ile Fransa’nın başşehri Paris’i solladı. 2015’ten bu yana Lizbon’da konut fiyatları da yüzde 137’lik artışla uçuşa geçti. Sayıların yanısıra Lizbonluların da neler dediğine bir bakalım…
Huzurevi çalışanı Georgina Simoes, İngiliz BBC Televizyonu’na yaşadıklarını şöyle özetledi: “Ev kiram 300 euro. Bu, Lizbon’a nazaran çok düşük bir sayı. Fakat ben bunu ödemek için de ek iş yapıyorum. Konut sahibim 2018’den bu yana çıkmam için baskı yapıyor. Konut de o denli üstün bir mesken değil. Komşunun dairesine su sızdırdığı için duş alamıyorum. Meskenden de çıkamıyorum, zira istenen konut kiralarını veremem.”
Başkentli “Ev hakkı” diye örgütlendi
Lizbon’un 52 yaşındaki Belediye Lideri Carlos Moedas, konut hadisesini “Bizim kuşağın en büyük krizi” olarak kıymetlendiriyor. Haksız da sayılmaz zira başkentte “Casa e um Direito” (Ev sahibi olmak bir haktır) ismi altında bir hareket oluşturuldu. Küme birinci protesto gösterisini 1 Nisan’da düzenledi. Lizbon’da başlayan yürüyüşler, daha sonra Porto ve Braga kentlerine sıçradı. Bu protestolara da “Yaşanacak ev” ismi verildi.
Kira artışına kısıtlama geldi
Portekiz Ulusal İstatistik Enstitüsü’ne nazaran, ülke genelinde şu anda 723 bin 215 boş konut var. Hükümet, konut krizinin önüne geçmek için iki adım attı. Birincisi, Altın Vize uygulaması durduruldu. Akabinde da yıllık kira artışı yüzde 2 oranıyla sonlandırıldı.
Artışın iki nedeni: Altın vize ve kısa periyot kiralama
Portekiz basınına nazaran, Lizbon’daki bu olağandışı kira artışının gerisinde ekonomik nedenlerin yanısıra ülkenin yabancı yatırımcıya önerdiği “Altn Vize” ve kısa periyot kiralama sistemi bulunuyor. “Altın Vize” kapsamında ülkede oturum müsaadesi için konut alan yabancı yatırımcılar, aldıkları konutları de yüksek bedelle kiraya verince olağandışı yükseliş başladı. Lizbon turistik bir kent, o yüzden de mesken sahipleri konutlarını turistlere kısa devir kiralamayı tercih ediyor. Örnek vermek gerekirse kentin tarihi semti Alfama’daki konutların yüzde 60’ı “kısa devir kiralık” ev!.. Bir Lizbonlu durumu latifeyle karışık şöyle lisana getirdi: “Yakında Lizbonlu kalmayacak ve turistler yalnızca birbirini görecek.”
Seçimler 2026’da
Fahiş kira artışları, sandıkta da yankı buldu. Ülkede bir sonraki genel seçim 2026’da. Yapılan son anketler, kira artışları yüzünden Sosyalist Parti’nin (PS) ağır oy kaybına uğradığı ve toplumsal demokratların partisi PSD’yle baş başa geldiğini gösteriyor. Anketlerde üçüncü olan çok sağcı CHEGA partisi de kiraları düşüreceklerine yönelik açıklamalarından dolayı her gün oylarını artırıyor.
