Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, TBMM Genel Konseyi’nde görüşmelerine başlanan 2023 Yılı Merkezi İdare Bütçe Kanunu Teklifi ile 2021 Yılı Merkezi İdare Kesin Hesap Kanunu Teklifi’nin sunuş konuşmasını yaptı.
2023 yılı Merkezi İdare Bütçe Kanunu Teklifi’nin, Plan ve Bütçe Komitesinde 230 saat süren 21 birleşim sonunda son biçimini aldığını belirten Oktay, 36 gün boyunca katkıda bulunan tüm milletvekillerine teşekkür etti.
Fuat Oktay, bütçe teklifinin, milletin gereksinimlerine odaklanan, adil ve toplumsal bir anlayışa sahip olduğunu kaydetti.
Bütçenin, toplumun tüm kesitlerine hitap eden, sahip çıkan programlar, dayanaklar ve ödenekler içerdiğini lisana getiren Oktay, “Yüzüncü yılın bütçesi yatırım, üretim, istihdam, ihracat ve büyüme odaklı bir yapıda. Bütçemiz, kalem kalem emekçisinden patronuna, çiftçiden esnafa, emekliye, öğretmenlerimizden emniyet güçlerimize, KOBİ’lerimizden sanatkarlarımıza; genci, yaşlısı dezavantajlı tüm bireyleriyle 85 milyonun bütçesi” dedi.
“Yeni yükseliş destanları yazmaya devam edeceğiz”
Bütçenin, şehitlerin anısına sahip çıkarak terör bataklıklarını kurutan Türkiye’nin bütçesi olduğunu söyleyen Oktay, 2023 yılı bütçesinin, etrafında olanı biteni tribünden seyretmek yerine krizlere müdahil olan, tahlil geliştiren, savaşan tarafları dahi birebir tabanda buluşturan muktedir bir Türkiye’nin bütçesi olduğunu belirtti.
Oktay, “Bütçe, Türkiye’nin arabası TOGG’u geliştirmekle yetinmeyip, bataryasına kadar ulusal imkanlarla üretecek ek adımları atabilen üretim ekosistemimizin bütçesi. Tüm dünyanın gıpta ile izlediği, uğruna marşlar bestelenen ulusal savunma endüstrisi eserlerimizin, Ulusal Muharip Uçağın, Kızılelma’nın, yeni tip denizaltılarımız Hızır Reis ile Selman Reis’in, uzun menzilli hava savunma sistemimiz Siper’in, Türkiye’nin birinci çıkarma gemisi TCG Anadolu’nun, TÜRKSAT 6A’nın bütçesi.” tabirini kullandı.
Bütçenin, 2,3 milyar metreküp su depolama kapasitesiyle ve 275 metre gövde yüksekliğiyle kategorisinde Türkiye’nin en yüksek, dünyada ise 5. sırada olan Yusufeli Barajı’nın bütçesi olduğunu belirten Oktay, 2023 bütçesinin bayanın statüsünü güçlendireceğini, orman varlığını koruyup artıracağını, ziraî gelirleri yükselteceğini; girişimciyi, yatırımcıyı teşvik ederek, pek çok alanda kalkınmayı, gelişmeyi sağlayacağını lisana getirdi.
Oktay, “2023 bütçemiz ile Cumhuriyetimizin 100’üncü yılında bölgemizde barışı, ülkemizde birliği, beraberliği, dayanışmayı ve devletimizin gücünü daha da perçinleyerek, yeni yükseliş destanları yazmaya devam edeceğiz” diye konuştu.
Son birkaç yılda, salgın, arz ve tedarik problemleri, jeopolitik tansiyonlar ve savaşların olumsuz yansımaları nedeniyle global ekonomik görünümde bozulma deneyim edildiğini söz eden Oktay, salgın sonrasında talepteki toparlanmayla eş vakitli yaşanan arz meseleleri ve belirsizliğini koruyan Rusya-Ukrayna savaşının, besin ve güç arz güvenliğinde neden olduğu kırılmaların, 2022 yılında global iktisat üzerinde baskı ögesi olduğunu anımsattı.
Emtia fiyatlarında yaşanan ivmelenmenin gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde enflasyonun tarihi yüksek düzeylere ulaşmasına neden olduğunu kaydeden Oktay, 2022 yılının başından itibaren gelişmiş iktisatların öncülüğünde para siyasetinde sıkılaşma eğiliminin hakim olmaya başladığına dikkati çekti. Başta ABD olmak üzere pek çok ülkede siyaset faizi oranlarının üst istikametli olduğunu aktaran Oktay, sıkılaşan finansal şartlarla birlikte son bilgilerin global iktisadi faaliyette zayıflamaya işaret ettiğini, global büyüme varsayımlarının yavaşlama eğiliminde olduğunu söz etti.
“Küresel sakinlik ihtimalinin göz gerisi edilemez bir seviyeye geldi”
2022 yılı genelinde dolar endeksindeki güçlenme eğiliminin gelişmekte olan ülke para ünitelerinde dalgalanmalara yol açtığını bildiren Oktay, global bazda zayıflamaya başlayan toplam talep nedeniyle global sakinlik ihtimalinin göz arkası edilemez bir seviyeye geldiğini anlattı. Merkez bankalarının sıkılaşma adımlarını yavaşlatmaya başladıklarının gözlendiğini söyleyen Oktay, ABD Merkez Bankası Lideri’nin, faiz artırımında yavaşlamanın bu ay içerisinde başlayabileceğini açıkladığını hatırlattı.
Olası bir sakinliği dizginlemeye yönelik emsal siyasetlerin 2023 yılında yaygınlaşmasının beklendiğini lisana getiren Oktay, bununla birlikte, petrol ve öbür emtia fiyatlarındaki gerilemenin tesiri başta olmak üzere öncü dataların, global enflasyon görünümünde güzelleşmeye işaret ettiğini vurguladı.
Talepteki zayıflamanın da ilerleyen devirde global enflasyonu düşürücü tesirinin olacağının değerlendirildiğini söz eden Oktay, “Diğer taraftan, finansal şartlardaki sıkılaşma, Rusya-Ukrayna savaşı, tedarik sıkıntıları ve jeopolitik tansiyonlar, global büyümeye ait varsayımları aşağıya çekmiş, başta gelişmiş ekonomiler olmak üzere resesyon tasalarını tetiklemiştir.” bilgisini paylaştı.
Uluslararası Para Fonunun ekim ayında yayımladığı Dünya Ekonomik Görünüm Raporu’na atıfta bulunan Oktay, dünya iktisadının 2022 yılında yüzde 3,2 ve 2023 yılında ise yüzde 2,7 ile daha düşük oranda büyümesinin öngörüldüğünü lisana getirdi.
Oktay, 2022 yılında ABD’nin yüzde 1,6; Avro Bölgesi’nin yüzde 3,1; 2023 yılında ise ABD’nin yüzde 1; Avro bölgesinin ise yüzde 0,5 oranında büyümesinin öngörüldüğünü aktardı.
“Ülkemiz güç merkezi olma istikametinde kararlılıkla devam etmekte”
İlerleyen devirde, global risklerin başında Avrupa’nın güç sıkıntısının yer aldığına dikkati çeken Oktay, kış mevsiminde Avrupa’nın güç açığının, global büyüme açısından tasa kaynağı olmaya devam edeceğini tabir etti. Oktay, bu durumun gelişmiş ekonomilerde hane halklarının ve şirketlerin güç masraflarının bir müddet daha yüksek seyretmesini beraberinde getirebileceğini belirtti.
Yükselen faizler sonucunda değişken faizli konut kredilerinin yaygın olduğu gelişmiş ekonomilerde, hane halklarının borç yükünün arttığını; firmaların artan borç servisi maliyeti ile karşı karşıya olduğunu bildiren Cumhurbaşkanı Yardımcısı Oktay, emtia ve güç fiyatlarının 2023 yılında makul düzeylere inmemesi ve jeopolitik tansiyonların devam etmesi halinde global iktisattaki kırılganlığın sürmesinin beklenen olduğunu söyledi.
Fuat Oktay, Türkiye’nin, güç şoklarının minimum seviyede tutulması için bölgesel bir güç merkezi olma tarafında de uzaklık almaya kararlılıkla devam ettiğine dikkati çekti.
“Yüzde 5 büyüme bekleniyor”
Küresel finansal krizden itibaren kesintisiz büyümeyi başaran Türkiye iktisadının, 2020 yılının ikinci yarısından itibaren alınan tesirli tedbirler sayesinde birçok ülkenin keskin daralma yaşadığı salgın periyodunda de büyüyerek olumlu istikamette ayrışmayı başardığına işaret eden Oktay, 2022 yılının birinci dokuz ayında yüzde 6,2 oranında büyüyen Türkiye iktisadının, harcamalar tarafıyla değerlendirildiğinde orta vadeli program gayeleriyle uyumlu hareket ettiğini, güçlü pozisyonunu muhafazayı başardığını lisana getirdi.
Hizmet kesiminin 2022 yılının 9 ayında büyümede 5,2 puanlık katkısıyla öne çıktığını belirten Oktay, turizm gelirlerindeki ve bağlı hizmet gelirlerindeki artış sayesinde hizmetler kesiminin yılın bahse husus periyodunda yüzde 8,3 oranında büyüme kaydettiğini bildirdi.
Son periyotta gerçekleştirilen büyüme performansının istihdama da yansıdığını vurgulayan Oktay, salgının tesirlerinin en ağır hissedildiği 2020 yılı ikinci çeyreğinden 2022 yılı üçüncü çeyreğine kadar olan periyotta mevsimsel tesirlerden arındırılmış olarak 4 milyon 900 bin istihdam artışı sağlandığını açıkladı.
2022 yılı Eylül ayı ile 2020 yılı Nisan ayı mevsimsel tesirlerden arındırılmış datalarını karşılaştıran Oktay, kelam konusu istihdam artışının 5 milyon 540 bin bireye ulaştığına işaret etti.
Oktay, 2022 yılı genelinde Türkiye iktisadının OVP iddialarına uyumlu olarak, yüzde 5 civarında güçlü ve istikrarlı bir büyüme sergilemesinin beklendiğini kaydetti.
“İhracat birinci sefer 225 milyar doların üzerine çıktı”
Oktay, Ocak-Ekim 2022 devrinde birikimli TÜFE artış oranının yüzde 62,3 olarak kaydedildiğini söyledi. Enflasyonist dinamikler yakından incelendiğinde, yılın birinci çeyreğinde ortalama yüzde 7 civarında olan aylık enflasyonun, yılın ikinci çeyreğinde yüzde 5 ve yılın üçüncü çeyreğinde ortalama yüzde 2,3 düzeyine gerilediğini belirten Oktay, yılın ikinci yarısında aylık enflasyonların yılın birinci yarısına nazaran bariz formda gerileme eğilimine girdiğinin gözlendiğine dikkati çekti.
Oktay, TÜFE yıllık artış oranının yıl sonunda OVP maksatlarına uyumlu olarak yüzde 65 civarında gerçekleşeceğinin; takip eden aylarda yıllık enflasyonun peyderpey gerileyeceğinin öngörüldüğünü bildirdi. Oktay, global çapta enflasyonist baskının hissedildiği bu ortamda, uyguladıkları vergi indirimleri ve sübvansiyonlar aracılığıyla yurt içinde temel eserlere erişimi kolaylaştırdıklarını; dış ticaret önlemleriyle başta besin olmak üzere kritik eserlerde arz kısıtlarını hafiflettiklerini vurguladı.
Pandeminin ihracat üzerindeki baskılayıcı tesirlerinin kısa vakitte bertaraf edildiğini, ivmelenme ile ihracatın birinci sefer 225 milyar doların üzerine çıktığını söz eden Oktay, şöyle devam etti:
“Bu süreçte salgın sonrasında değişimlere karşı süratle ahenk sağlayan ihracatçılarımız ve ekonomimizin dinamik yapısı sayesinde dünya mal ihracatından aldığımız hissede da tarihi yüksek düzeylere ulaşılmıştır. 2022 yılında global iktisattaki resesyon belirtilerine ve beklentilerine karşın ihracatımızın yıllıklandırılmış olarak 253 milyar dolara ulaşmış olması son derece kıymetlidir. 2022 yılında da güç ithalat ünite kıymetleri tarihî ortalamaları seviyesinde devam ediyor olsaydı, 2022 yılı Ocak-Eylül periyodunda 73,1 milyar dolar düzeyinde gerçekleşen güç ithalat meblağı yarıdan fazla azalarak 31,9 milyar dolar düzeyinde gerçekleşecekti. Global güç fiyatlarındaki bu olumsuz yansıma olmasaydı cari süreçler istikrarımız fazla verecekti.”
Enerji fiyatlarının, Türkiye’de olduğu üzere net güç ithalatçısı pozisyonundaki bütün ülkeleri olumsuz etkilediğine işaret eden Oktay, güçte dışa bağımlılığın azaltılmasına yönelik attıkları adımların ne kadar kıymetli olduğunun bir kere daha görüldüğünü anlattı.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Oktay, finansal sistemlerinin de güçlü yapısını sürdürdüğüne, bankacılık dalına bakıldığında kesimin sermaye yeterlilik rasyosunun ekim prestijiyle yüzde 19,2 ile yasal minimum hudut olan yüzde 12’nin epey üzerinde bulunduğuna dikkati çekti.
Oktay, “Sayın Cumhurbaşkanı’mızın öncülüğünde atılan adımlar ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin dinamik yapısı sayesinde kalkınma gayeleri doğrultusunda ülkemiz iktisadını istikrarlı ve güçlü tutmaya devam edeceğiz” dedi.
“Çukurova’da yaklaşık 800 milyon dolar olan petrol keşfini gerçekleştirdik”
Cumhuriyetin kuruluşunun 100’üncü yılına ilerlerken, tarihten devraldıkları birikime sahip çıkarak, Türkiye’yi daha ileri noktalara taşımak için gece-gündüz çalıştıklarını vurgulayan Oktay, güç, turizm, ulaştırma, altyapı ve sanayi üzere alanlarda yaptıkları atılımların, dünyanın birinci liginde sav sahibi bir Türkiye vizyonunun çıktıları olduğunu söyledi.
Devrim niteliğinde ıslahatların, 81 vilayette izleri görülebilecek kalkınma atılımları ve dev yapıtların, Türk milleti için sürekli daha iyiyi hedefleyen yaklaşımlarıyla gerçekleştiğini tabir eden Oktay, şöyle devam etti:
“Cumhurbaşkanı’mız liderliğinde milletin iradesini hep her şeyin üzerinde tutarak 85 milyon vatandaşımızın muhtaçlığını, beklentilerini ve geleceğini düşünerek hareket ettik. Bugün de tıpkı hassasiyetle attığımız tüm adımları milletimiz için en düzgün sonuçları alacak formda belirliyoruz. Biz bütçemize, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin kamudaki işleyişe kazandırdığı dinamizme ve Cumhurbaşkanı’mız liderliğinde sahip olduğumuz sarsılmaz iradeye güveniyoruz. Taşıdığımız bu itimat, milletimizle birlikte gönül coğrafyamızın duaları ve takviyesiyle 2022 yılında, global tüm olumsuz atmosfere karşın, mega eserler silsilesi denilebilecek hizmetleri milletimize kazandırdık.”
Oktay, pek çok alanda muvaffakiyet kıssalarına yenilerini eklediklerini; Rize-Artvin ve Tokat havalimanları ile 1915 Çanakkale Köprüsü’nü hizmete açtıklarını, savaş sebebiyle Ukrayna limanlarına sıkışmış 25 milyon ton tahılın sevkiyat düğümünü İstanbul’da çözdüklerini, Türkiye’de birinci, dünyada 5’inci sırada yer alan Yusufeli Barajı ve Hidroelektrik Santrali’ni ülkeye kazandırdıklarını anımsattı.
Hidroelektrikte Avrupa’da 2, dünyada 9, jeotermal güçte Avrupa’da 1, dünyada 4, rüzgar gücünde Avrupa’da 7, dünyada 12, güneş gücünde ise Avrupa’da 8, dünyada 16’ncı sırada yer aldıklarını aktaran Oktay, “Bütçe periyodunu kapattığımız 2022 yılı, tıpkı evvelki yıllarda olduğu üzere, ülkemizin dünyadaki gücünü perçinleyen, vatandaşlarımızın refahını artırmaya ve başta cari açık olmak üzere süregelen problemlerin kalıcı olarak tahliline odaklı icraat anlayışımızın nişanelerinden biri oldu” dedi.
Enerjide, endüstride kapasite ve kabiliyetlerini yerlileştirme ve ulusallaştırma adımlarına devam ettiklerini bildiren Oktay, Çukurova petrol alanında rezerv bedeli yaklaşık 800 milyon dolar olan petrol keşfini gerçekleştirdiklerini, bölgedeki üretilebilir petrol rezervinin yaklaşık 8 milyon varil olduğunu öngördüklerini lisana getirdi.
“Gün sayıyoruz”
Filyos Doğal Gaz Sürece Tesisi’nde sona yaklaştıklarını, Batı Karadeniz’de 2 bin 200 metre derinliği ve 170 kilometre uzunluğuyla dünyanın en derin ve en uzun deniz tabanı iletim sistemini inşa ettiklerini anımsatan Oktay, tesisin deniz tarafındaki iletim çizgilerini bitirdiklerini, test ve devreye alma süreçlerine başladıklarını bildirdi.
Oktay, “BOTAŞ boru çizgisiyle Karadeniz’in 170 kilometre açığından gelecek yerli gazımızı gelecek yılın birinci çeyreğinde ulusal doğal gaz iletim sistemine vermek için gün sayıyoruz” sözünü kullandı.
Üretimi yaygınlaştırarak endüstriden tarıma, her alanda istihdam, iş, aş imkanlarını çoğalttıklarını, ekonomiyi büyütüp refahı tabana yaymayı amaçlayan siyasetlerle kişi başına düşen ulusal geliri tekrar 10 bin doların üzerine çıkarttıklarını belirten Oktay, Türkiye iktisadının, salgın öncesi periyoda nazaran 3 milyon 400 binin üzerinde ek istihdam sağladığını söz etti.
Türkiye’nin yeni kuşak akıllı aygıtı olan, tasarım ve özellikleriyle tüm dünyada büyük ses getiren elektrikli araba Togg’u, 2023’ün birinci çeyreğinin sonunda yollarda görmek için çalışmaların sürdüğüne değinen Oktay, üretim yerleşkesinin tam kapasiteye ulaştığında her yıl 175 bin araç üretilmesi, 4 bin 300 bireye direkt, 20 bin şahsa dolaylı istihdam sağlanmasının hedeflendiğini kaydetti.
Fuat Oktay, Türkiye’nin sıhhat altyapısına ait değerli göstergelerden biri olan nitelikli yatak oranını 12 kat artırdıklarını; nitelikli yatak sayısının ağır bakım yatakları hariç tüm yataklara oranının eylül prestijiyle yüzde 78,5’e ulaştığını tabir etti.
Bitkisel üretimin 2022’de tüm vakitlerin rekorunu kırarak 127,6 milyon tona ulaşmasını beklediklerini lisana getiren Oktay, ziraî dayanak ölçüsünü 39,2 milyar liraya yükselterek son 20 yılda çiftçiye cari pahalarla yaklaşık 500 milyar liraya yakın ziraî dayanak sağladıklarını anlattı.
Oktay, orman varlığını arttırdıklarını, kanun değişikliğiyle sıhhat çalışanlarının mali haklarının güzelleştirilmesine katkı sağlayan birçok uygulamayı getirdiklerini, eğitimde çağı yakalayacak kıymetli adımlar attıklarını söyledi.
