ABD’li dev şirketlerden 550 milyon $’lık vurgun

Yener KARADENİZ/ KAHRAMANMARAŞ

ABD’de dev pamuk şirketlerinin operasyonel ve lojistik sorunları münasebet göstererek pamuk kontrat kurallarını bir manada suiistimal etmesi, Türkiye iplik endüstrisine tabiri caizse büyük bir darbe vurdu. Geçen yıl kelam konusu şirketlerden yüksek fiyatla aldıkları pamuğu hala teslim alamayan iplik sanayicisinin ziyanı 550 milyon doları geçti. Yüzlerce iplikçinin mağdur olduğu lisana getirilirken hala eserini teslim alamayan şirketlerin olduğu belirtildi. Kesim oyuncuları yasal yollara başvurmak için çalışma başlatırken, Ticaret Bakanlığı da zararın tazmini için harekete geçti.

Konu İstanbul Dokuma ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği’nin (İTHİB), haftasonu Kahramanmaraş’ta gerçekleştirilen idare şurası toplantısında gündeme geldi. Toplantı sonrası basın mensuplarına açıklama yapan İTHİB Lideri Ahmet Öksüz, Türkiye’nin pamukta kıymetli oranda dışa bağımlı olduğunu hatırlattı. En fazla alımın yapıldığı ülkenin de ABD olduğunu belirten Öksüz, “Bu süreçlerde alım kontratları düzenleniyor. Bu kontratlara ait olarak ABD’li satıcılar vaktinde yükleme yapmadı. Bu gecikme 1-2 hafta da değil. 8-9 ay. Bu satışlarda tek taraflı o denli bir kontrat yapmışlar ki 8-9 ay geçse de almak zorundasınız. Üstelik vaktinde kilosu 2-3 dolarken bağlanmış, 9 ay gecikmiş mal hala gelmemiş ve fiyat da 1,5-2 dolar dolara gerilemiş. Ortadaki fiyat farkı nedeni ile oluşan ziyan 550 milyon dolar civarında. Açığa satış yapmışlar. Türkiye’nin kaynağı gitti. Cezası yok. Şu anda uğraş veriyoruz. Ticaret Bakanlığı ile de görüşüyoruz. Birlikte hareket etmek gerekiyor. Biz ABD ile ‘böyle kontrat yapmıyoruz, bize satmak istiyorsan kontratını şöyle yapacaksın’ diye masaya oturmamız gerekiyor” dedi.

6 şirket mercek altında

Bu durumdan mağdur olan şirketlerden biri de Kahramanmaraş merkezli Narteks Dokumacılık. Şirketin İdare Heyeti Lideri Mustafa Narlı, Narteks olarak geçen yıl ekim-kasım ayları üzere 3,20 dolardan alım yaptıklarını belirterek, “Anlaşmaya nazaran aldığımız pamuk mart ayında yüklenecekti. Şu an ekime girmek üzereyiz pamuk 2,20 dolara geriledi ve alım yaptığımız 20 bin tona yakın pamuğun 4 bin 500 tonu hala gelmedi. Yalnızca ben değil, yüzlerce şirket bu durumda” dedi. Tıpkı vakitte Kahramanmaraş Ticaret Borsası Meclis Lideri da olan Narlı, şöyle devam etti: “Biz 30 yıldır tıpkı kontrat ile ticaret yapıyoruz. Hiçbir sorun da olmamıştı. Lakin bu sene bu türlü bir olay kurguladılar. Alınmamış malı bize almış üzere gösterdiler ve çeşitli oyalama taktikleri ile geciktirdiler. Bu sene yeni mahsulde fiyatın düşeceğini biliyorlardı. Açığa satış yaptılar. Mağdur şirketlerden ABD’den gemi bulan bile oldu. Bu sefer de iç taşıma yok dediler. İç taşıma buldu bu sefer de öbür bir mazeret buldular. Artık biz iplikçiler olarak bir birlik oluşturuyoruz. 550 milyon doların tazmini tahminen mümkün olmayacak fakat bundan sonraki periyot için mukavelenin değişmesi gerekiyor” dedi. Bu hususta çeşitli ülke örneklerini de incelediklerini anlatan Mustafa Narlı, “Geçen hafta bakanlıktaydık. Dayanak istedik, sizinle oluruz dediler. Hala gelmeyen çok pamuk var. Bu çok büyük bir yıkım. Benim 4,5 milyon dolar ziyanım var ve daha ne kadar olur bilmiyoruz. Herkes mağdur şu an ve bakanlıktan dayanak bekliyoruz.” formunda konuştu. Dal temsilcilerinden aldığımız bilgiye nazaran, ABD’li şirketler ortasında Allenberg, Cargill, Olam, Dreyfus, Cofco ve Reynard Cotton bulunuyor. Kelam konusu şirketler dünya pamuk ticaretinde en büyük kelam sahibi şirketler ortasında yer alıyor.

“3 sefer gol yedik”

Ensar Dokuma İdare Şurası Başkanvekili Ertuğrul Tanrıverdi, bahse çok yakın isimlerden biri. ABD pamuk piyasasını çok âlâ bilen ve ülkeden ticaret de yapan Tanrıverdi, ABD’den pamuk alırken olağanda 2-3 ay evvelce aldıklarını ve her vakit bu biçimde bir nizam içinde hareket ettiklerini anlattı. Tıpkı vakitte Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası İdare Heyeti Üyesi de olan Ertuğrul, “Geçen sene işler uygundu. Ocakta mart ayı yüklemeli 3 dolardan pamuk aldım. Bunun karşılığında da ipliğimi sattım. Nisanda gelmesi gereken pamuk gelmedi, fiyatlar yükseldi. Ben bu sefer işlerim ziyan görmesin diye sorumluluklarımı yerine getirerek içerden daha yüksek fiyatla alım yaptım. Yani pamuğu hem iki sefer aldık hem de bunun finansman yüküne katlandık. Üstelik elimizde daha yüksek fiyatlı pamuk kaldı. 3 sefer gol yemiş olduk” dedi. Tanrıverdi, yıllardır devam eden ticaretin tek taraflı olarak suiistimal edilmesinin münasebeti olarak ise operasyonel kahırlar ve lojistik maliyetler üzere gelişmelerin gösterildiğini anlattı. Tanrıverdi, “ABD’de salgından sonra kara nakliyelerinde ve iş gücünde eza yaşandı. Konteyner fiyatları da 2 bin 500 dolarlardan 10 bin dolarlara geldi. Bu türlü olunca yüklemeleri yapılmadı. 10 bin dolar verseydi yükleyebilirdi. Biz Türkiye olarak vaktinde teslim için yüksek maliyetlere katlandık. Uçak kargo bile yaptık. Biz bunları yaparken bizim muhatabımız olan firmalar yapmadı. Gecikmeler 9 aya ulaştı. Benim 3,5 dolardan aldığım birebir pamuk şu an 2,6- 2,7 dolar. Çok önemli bir ziyan kelam konusu. Çarpan tesiri oluyor. Bir de pamuk geçen yıl temmuz tahtasından aralık tahtasına dönerken çok sert bir düşüş yaptı. O devir hepimizin elinde yüksek fiyatlı mallar vardı. O devir o mallar vaktinde gelseydi ziyanımız minimize olabilirdi. Lakin şu an maalesef o denli bir şey yok” dedi.

Zararın tazmini için harekete geçildi

Ertuğrul Tanrıverdi’nin verdiği bilgilere nazaran milletlerarası pamuk ticareti Liverpool merkezli The International Cotton Association (ICA) kurallarına nazaran yapılıyor. Bunun kanun değil tüzük olduğuna dikkat çeken Tanrıverdi, “Kontrata yazdığımız her şey tüzüğün önüne geçebilir. Liverpool kurallarında geç yükleme ile ilgili bir şey yok. Burada siz neden geç yükleme ile ilgili bir unsur koyamıyorsunuz deniliyor. Biz koyamıyoruz zira dünya pamuk ticareti 5-6 büyük şirketin elinde ve bunlar dünya pamuğunu yöneten şirketler. Bunlar farklı alanlarda operasyonları olan devlet üzere güçlü şirketler. Bu şirketlerin karşısında küçük firmaların küsme bahtı yok. ‘Kontratıma gecikme ile ilgili bir yükümlülük eklersen satmam’ diyor. Bunu kontrata yazamıyoruz. Şu an Ticaret Bakanlığı ABD’li yetkililer ile irtibata geçti. Hem zararlarımızın tazmini hem de bu stil olayların bir daha yaşanmaması için ne yapılabilir kısmına bakıyoruz” halinde konuştu. TUİK’e nazaran geçen yıl 2,4 milyar pamuk ithalatının 568 milyon dolarlık kısmı ABD’den gerçekleştirildi. Bu yıl ise ocak-temmuz devrinde pamuk ithalatı 2 milyar dolara çıkarken, ABD’den yapılan ithalat ise 735 milyon dolara yükseldi.

“Haksız rekabete karşı tedbir alınmalı”

Türkiye pamuk ipliği üretiminin yüzde 50’sinin gerçekleştiği Kahramanmaraş’ta yapılan aktiflikte bölümde son devir yaşanan sıkıntılara değinen İTHİB Lideri Ahmet Öksüz, Türkiye’de dokuma bölümü üretiminin 49 milyar dolarlık büyüklüğe ulaştığını, hazır giysiyle birlikte toplam büyüklüğün 78 milyar dolar düzeylerine geldiğini söyledi. Bu türlü güçlü bir üretim yapısına sahip olan kesimin ithal eserler karşısında haksız rekabete uğradığını lisana getiren Öksüz, Öksüz, her ay ihracatta artış sayılarına sahne olan dokumacılık kesiminde ticarette başa baş devirlere geldiklerini kaydetti. Öksüz, “Geçen hafta bakanlık ile bir toplantı yaptık. Türkiye’de iç kaynaklarını azamide kullanması gereken bir periyottan geçiyoruz. Lakin Özbekistan, Türkmenistan, Pakistan ve Hindistan üzere Asya ülkelerinin dampingli ihracat baskısı altındayız. Tıpkı vakitte menşe sapması nedeniyle yerli üreticiyi koruyan tedbirler de etkisiz kılınıyor. Şayet bu problemler karşısında acil tedbir alınmazsa 78 milyar dolarlık dev bir büyüklüğe ulaşan üretimde düşüş yaşanması kaçınılmaz olacak. İplik dalı yüzde 5 – 8 ortasında Ek Gümrük Vergileriyle (İGV) korunuyor. İGV uygulanan tüm eserler içerisinde en az korunan eser kümesi maalesef pamuk ipliği kesimi. İGV ortalaması tüm dallar içerisinde yüzde 25 düzeylerinde. Bu çerçevede dokuma bölümünün en kıymetli hammaddelerinden biri pozisyonundaki pamuk ipliği dalının ek gümrük vergilerinin artırılması en kıymetli beklentilerimiz ortasında yer alıyor. Ticaret Bakanlığımız da hususa çok titizlikle yaklaşıyor” diye konuştu. Öksüz’ün verdiği bilgilere nazaran, geçen sene ocak-temmuz devrinde 5,6 milyar dolar olan dokumacılık bölümü ithalatı bu yıl tıpkı devirde 8,1 milyar dolara çıktı.