DOĞAN SELÇUK ÖZTÜRK / ANEKDOT

● Ceyhan Beyefendi, hayat seyahatinizi kısaca özetleyebilir misiniz?

Denizli doğumluyum. Birinci, orta ve liseyi burada okudum. Daha sonra üniversite imtihanına girdim. Ailem tabip olmamı istiyordu, bense mühendis olmayı istek ediyordum. Tıp fakültesine kaydımı yaptırdım fakat kaydımı sonrasında Teknik Üniversite’nin elektrik elektronik kısmına aldım. Hedefim en kısa vakitte okulu bitirmekti. Eğitimin hayata hazırlık olduğunu biliyordum. Hayatın da kısa oluşunun şuurundaydım. Bu nedenle hayatın kendisini çok harcamamak gerekiyordu. Mezun olduktan sonra o zamanki PTT’de misyona başladım. Dört yılın sonunda devlette istediğim faydayı sağlayamayacağıma kanaat getirdim. Tipiye yakalanarak donma tehlikesiyle karşılaştığım bir günden sonra hayatın ne kadar kısa olduğunu bir sefer daha anladım ve kamu vazifesinden ayrılarak özel dala geçtim.

BÖYLE BİR İŞVERENLE ÇALIŞMAMALIYIM

● Özel dala geçme kararı verdiğiniz devirde sizi etkileyen bir olay oldu mu?

Devlette çalıştığım sırada Çamlıca’daki radyonik istasyonunun müdürlüğünü yaptım. Ben gelmeden binası inşa edilmişti, binanın kesin kabulü yapılacaktı. Kesin kabul için gelen müteahhide “Binada eksik var mı, her şey tamam mı?” diye sordum. “Damı akıyor.” dedi. “Kesin kabulü nasıl yapacağız o halde?” dedim. Müteahhit bir dakika deyip dışarıda bekleyen birisini çağırdı. Gelen genç adama ağır biçimde hakaret etti, o kadar çok bağırdı ki neredeyse yaptığım itirazdan geri adım atacaktım. Sonradan müteahhidin okuma yazmasının olmadığını, hakaret ettiği kişinin ise yanında çalışan mühendis olduğunu öğrendim. Mühendis olduğum için kendimi onun yerine koydum. Özel kesime geçersem bu türlü işverenlerle çalışmamalıyım yahut bu türlü bir işveren olmamalıyım diye düşündüm. Bu olay beni ömrüm boyunca etkiledi. Özel kesime geçince hiçbir şeyin göründüğü kadar kolay olmadığını anladım.

● Bu sonuca varmanızı sağlayan ne oldu?

Elsan’ı 1980’de kurduk. Bakırı yüklü olarak ihraç ediyor, üzerine çok ince kaplamalar yapıp bobinajcılıkta kullanılan teli üretiyorduk. Dışarıdan makine almaya gücümüz yetmediğinden yerli makinelerle imalat yapmaya çalışıyorduk. Ama bakır giriyor, emaye bobin teli çıkacağına hurda çıkıyordu. Kalitesini artırmak için elimizden geleni yaptık. Hesap kitap yapıyorduk. Şuna alır, şu fiyata satar, şöyle kâr ederiz diyorduk. Lakin meskendeki hesap çarşıya uymuyordu. Beşerler bağırıp çağırıyorlar lakin kompleksten değil, sonları bozuluyormuş. Ben tekrar de sakin kalmaya, her şeye karşın bildiğim yolda ilerlemeye uğraş sarf ediyorum.

BAŞARININ BEDELİNİ TEK BAŞINA ÖDEMİYORSUNUZ

● O günlerde unutamadığınız bir anınızı anlatabilir misiniz?

Sabaha karşı saat üç üzere fabrikada makinelerle uğraşıyorduk, bir küme arkadaşla. Telefon çalmaya başladı. Bakacak halde değildik. Israrla çaldığı için sonunda telefonu susturmak için açmaya karar verdim. Telefondaki “Ceyhan Bey’i arıyoruz. Ben tabibim. Bir çocuğu oldu.” dedi. Hanım gebeydi fakat şimdi yedi aylıktı. Doğum için erkendi. Derhal işe orta verip hastaneye koştum. Gerisinden İzmir’e hastaneye yatırdık. Sonraki gün ödenecek çeklerim, senetlerim vardı. Kız kardeşim orada tıp fakültesinde okuyordu o vakit. Çocuğun bakımını o devraldı. Ben de Denizli’ye döndüm. O birinci çocuğumuzu kaybettik biz. Çok vakit düşünmüşümdür. Bazen başarıyorsunuz fakat muvaffakiyetin bedelini tek başına siz ödemiyorsunuz. Ailenizle ödüyorsunuz, etrafınızla ödüyorsunuz. Hiçbir muvaffakiyet altın tepside sunulmuyor.

● Aydem Enerji’nin özelleştirme macerası hayli uzun sürdü. Ondan bahsedebilir miyiz?

Rahmetli Özal Denizli ziyaretinde “Elektriği özelleştireceğiz, herkes müracaat etsin.” demişti. Biz de müracaatımızı yaptık. Sene 1990. Bizden evvel özel bir şirket Kayseri bölgesini devralmıştı, mukaveleyi imzalamaya gitmeden evvel onları ziyaret edip görüş alışverişinde bulunmak istedim. Şirketin yetkilisi deneyimlerini aktarıp “Sözleşmedeki yanlışları düzeltmeden mukaveleyi imzalama. Yoksa bir şirket değil, keder devralmış olursun.” dedi. Verdiği tavsiyeyle bakanlığa gittim ve kontrattaki “makul” sözünün netliğe kavuşturulmasını istedim. Mevzu bakana arz edildi. O da bize hak verdi ve “Yeni bir kontrat tasarlayalım. Müzakere edelim. Ona nazaran yapalım.” dediler. “Tamam” dedik. 1991 yılında girdiğimiz mukavele süreci 17 yıl sürdü. Siyasi istikrarsızlıklar, değişen bakanlar ve bürokratlar, mahkeme kararları, tekrar ihaleler… Aydem birinci özelleştirilen bölge oldu. Tahminen 17 yıl görevlendirilmeyi bekledik lakin buna değdi. Zira muğlak bir kontrat yapacağımıza; kontratlardan sorumlu, vazifeli şirketlerden sorumlu denetleyici bir kuruluşun gölgesinde bu işi yapmak daha sağlıklı.

HER ŞEYİN BİR BİRİNCİSİ OLACAK

● Hidroelektrik santral imaline nasıl karar verdiniz?

Aydem’in mukaveleleri için Ankara’ya gidip gelirken üretim yapmayı düşündük. Üretim alanı özel kesime açılmıştı, fakat elektrik üretmek için birincil bir kaynağa gereksinim var. Bizim bölgede o vakitler doğalgaz yoktu, güneş de fizibıl değildi. Geriye hidroelektrik kalıyordu. Özel bölüm devlet ihalesine katılıyor ve devletin parasıyla bosantral yapıyordu. Kendi parasıyla, riskini alarak, sattığım elektrikle bunu karşılayacağım diyerek yapılan birinci yatırım bize ilişkin. Evvelce kaynak bulamadık. Bankalar dediler ki: “Sen devletin yaptığı işi mi yapacaksın? Bu çok riskli. Bunun nerede örneği var?” Ben de dedim ki: “Elbette her şeyin bir birincisi olacak. Hesabımız gerçek. Bunu göreceksiniz.” Türk bankalarından kredi bulamadık. Avrupa Etraf Fonu’ndan bir milyon marklık bir kredi bulduk. Tümaş’taki iş makinelerini kullandık. Pek çok şeyi kendimizi riske ederek, kendimize güvenerek yaptık. Boşuna da güvenmediğimiz sonradan ortaya çıktı.

BİLİMDEN ŞAŞMAYAN İNSANLARIN BAŞARISIZ OLMA İHTİMALLERİ YOK

● Santral inşaatında rastgele bir zorlukla karşılaştınız mı?

Jeneratörü İtalya’dan, türbini Çin’den aldık, lakin panolar eksik kaldı. Panolar için bir Avrupa firmasından teklif aldık, sayı çok yüksek geldi. Kendimiz yapamaz mıyız bunu dedik. O sırada Adapazarı’nda TEK’in elektronik tamirler yapan bir yeri vardı. Müdürü sınıf arkadaşım Zekeriya’ydı. Kendisini aradım. “Zekeriya, biz hidroelektrik santral yapıyoruz. Bunun panolarını yapabilir miyiz Türkiye’de?” “Yaparız.” dedi. “Okulda aldığımız bilgi bu iş için kâfidir. Şayet yapamazsanız iki ay sonra yıllık müsaadem var. Geleyim birlikte yapalım.” Ben de takıma döndüm, “Okulda aldığınız bilgi bu iş için kâfidir.” dedim. Bir gün Ankara’dan dönerken santrale uğradım. Pano bitmiş, devreye bir türlü girmiyordu. Bir regülatör panosunun düğmesinden ayar yapılması gerektiğini kitabından okudum. O ayarı yapınca meselesiz bir biçimde çalıştı. İki ay sonra Zekeriya telefon etti. Kendisine panoyu yaptığımızı söyleyince, nasıl yaptığımızı sordu. Ben de “Yaparsınız dedin. Yaptık.” dedim. O günden sonra işin sırrını öğrendim. Arkadaşlarıma daima yaparsınız diyorum. Bilimden şaşmayan insanların başarısız olma ihtimalleri yok.

Problemi evvel kafanda çözeceksin

● “Işığa Hakikat Ceyhan Saldanlı” kitabınızda anlattığınız mermer ocağı öyküsünü özetlesek nasıl olur?

Elsan’da başarılı olduktan sonra büyümek için diğer işler bakmaya başladık. Bankacılardan tavsiyeler aldım, birkaç ön fizibilite raporu inceledim ve sonunda mermer konusunda yatırım yapmaya karar verdim. Orta halli bir fabrika yatırımı (Tümaş) yaptık. Baştan ocak yatırımı yapmadık. Lakin yaşadığımız deneyimler ocak yatırımı yapmadan devam edemeyeceğimizi gösterdi. Afyonlu bir şirketin ocağını satın aldık, onlar bizim mülkiyetimizdeki ocağı çalıştırıp indirimli olarak bize blok vermeye devam edeceklerdi. Bir ay kadar olmuştu ki ocaklardan sorumlu jeoloji mühendisimiz “Acilen ocağa gelin, bir sorun var” diye telefon etti. Maden dairesinden bir grup gelmiş ve hakkımızda tutanak tutmuşlardı. Bizim satın aldığımız ocak meğerse diğer yerdeymiş, bizim adamlar oburunun ruhsat alanında kaçak çalışıyorlarmış. Bugüne kadar o ocaktan çıkartılan blokların tamamını bizim çıkarttığımızı varsayarak ödenmesi mümkün olmayan bir ceza talep ettiler. Tecrübesine güvendiğim bir işadamına akıl danıştım. “Bu büyük bir sorun” dedi, “büyük meseleleri büyük adamlar çözer.” Beni bir milletvekiline yönlendirdi. Fakat kendisiyle iki kere görüşmeme karşın ilerleme kaydedemedik. Anladım ki büyük adamların da çözemeyeceği işler oluyormuş. Hukuk müşavirimizle baş başa verip beyin fırtınası yaptık. Verdiğimiz uğraş sonucunca şikâyetçi şikâyetini geri aldı, mahkeme de takipsizlik kararı verdi. Oradan şunu anladık, evvel sorunu kafanda çözeceksin. Tahlili çok uzaklarda aramaya gerek yok.

İyilik mi yaptık kötülük mü, bilemiyorum

1980 yılında işe başlarken bir kamu bankasından yurt dışı donatım kredisi ismi altında bir kredi almıştık. Kredinin faizi %13’tü. Arsa aldık, bina imaline başladık, makine siparişlerini verdik. Ortadan bir yıl geçti, bankadan bir mektup geldi. “%13 olan kredi faiziniz %43’e yükseltilmiştir. Ödemeleri buna nazaran yapmanız rica olunur.” Apar topar Ankara’ya bankaya gittim. Dedim ki “Müşterek bir yatırım yapıyoruz. Lakin bizi yarı yolda bırakıyorsunuz. Bunu düzeltmezseniz size dava açacağım.” Bütün mukaveleyi okumuştum, kredi faizini yükseltmek için yetkileri yoktu. “Biz bir düşünelim” dediler. İki gün sonra tekrar gittim. Dediler ki, “Burası bir devlet bankası. Dava yolunu açmanız güzel olmaz. Sizin üzere yurt dışında ortakları olan firmalar için özel bir fonumuz var. Bu imkândan sizi yararlandıralım. Faiz artışına itiraz etmeden ödemenizi yapın. Biz size 34 milyonluk yeni bir kredi açalım. Onun faizi de %8 olsun.” Sineye çekmeyip gayret yolunu seçtik ve o gayretten de olumlu sonuç aldık. Lakin bir sonuç daha aldık. Ondan sonra banka “Kredi mukavelelerinde faizi yükseltmek yetkimizdedir” formunda bir ibare koydu. Düzgünlük mi yaptık kötülük mü, bilemiyorum. (Gülüyor)