Türkiye’de birçok eserde uygulanan yüksek vergiler, taksit sonu ve buna bağlı olarak yurtdışı ile açılan fiyat makası, farklı yollardan tedariki tabir yerindeyse patlattı. Bu eserlerin başında Apple’ın eylül ayında tanıttığı yeni iPhone modelleri geldi. Hali hazırda kimi modelde yüzde 100’ü aşan vergi oranı ve taksit sonu yolcu beraberinde getirilen telefon sayısında rekora yol açarken, pasaport kaydı için Kuzey Kıbrıs ve Gürcistan üzere ülkelerde adeta iPhone turizmi oluştu. Öte yandan klonlanmış (IMEI numarası değiştirilmiş ya da kopyalanmış) telefon sayısı da tarihi tepeyi gördü. Bölüm temsilcilerinden aldığımız bilgiye nazaran 10 milyona yakın resmi satışa rağmen bu yılın tamamında en yeterli ihtimalle klonlanmış telefon sayısı 3,9 milyonu, yolcu beraberinin ise 500 bini aşması bekleniyor. Yeni yılda artması beklenen pasaport kayıt fiyatın bu sayısı daha da üst çekmesinden kaygı ediliyor.

Fiyat farkı 20 bin TL’yi aşıyor

128 GB’lık iPhone 14 Pro Max, yüzde 96’si vergi olmak üzere 43 bin 999 TL’lik bir fiyat ile Türkiye’de satışa sunuldu. Yaptığımız hesaplamaya nazaran, tıpkı aygıt ABD’den alındığında bin 99 dolara (20 bin 426 TL) denk geliyor. Kullanıcının yurtdışından getirdiği aygıtı kendi pasaportuna kaydetmesi ile bu fiyata 2 bin 732 TL harç ve 117 TL Özel İrtibat Vergisi ekleniyor ve fiyat 23 bin 275 TL’ye çıkıyor. Yani tüketici tıpkı telefonu yurtdışından alarak 20 bin TL’den fazla kar elde edebiliyor. Lakin burada 2019’da getirilen IMEI kaydı düzenlemesi dikkat çekiyor. Kelam konusu düzenlemeyle diğerinin pasaportuna telefon kaydettme periyodu sona ermişti. Lakin kullanıcılar bu düzenlemeyi de kolaylaştırılmış vize prosedürü uygulanan Yunan Adaları ve kimlik kartı ile girilebilen Gürcistan ve Kuzey Kıbrıs üzere ülkelere gün birlik seyahatler ile aşmaya başladı. Bu halde fiyata yalnızca seyahat fiyatı eklenmiş oldu. Bir öbür yol ise klonlama. Artık online satış sitelerinnin yanı sıra cadde mağazalarında bile pasaport kaydı olmayan yurtdışı telefonlara rastlamak mümkün. Yeniden Türkiye fiyatının epeyce aşağısında satılan aygıtlar 6 ayda bir 300 TL civarı bir fiyat ile kullanılabiliyor.

Algılar olguların önüne geçti

Mobil Bağlantı Araçları ve Bilgi Teknolojileri İş Adamları Derneği (MOBİSAD) Lideri Mustafa Kemal Turnacı, dalda algıların olguların önüne geçtiğine dikkat çekerek, cep telefonunu ithalatının cari açığı artırdığına yönelik algının da bu manada dalın ülkeye katkısının önüne geçtiğine dikkat çekti. Turnacı, “Cep telefonu birden fazla ülkede ithal lakin gelecek açısından da stratejik değere sahip. Bunu efektif olarak kullananlar yarının teknolojisinde kelam sahibi olacak. Haliyle bu stratejik eserin cari açığı artırdığı algısından çok katma bedeli doğrultusunda kıymetlendirmek lazım. Ayrıyeten bahsedilen eserin toplam ithalattaki hissesi da yüzde 1’in altında” dedi.

Tefeci faizi ile borçlanan var Gelinen noktada bu algılar ile yüksek vergi, taksit sonu üzere bir grup kararlar alındığını ve dövize bağlı olarak fiyatların da daima yükseldiğini belirten Turnacı, şöyle devam etti: “Vergi oranları arttı, taksitler sonlandırıldı. Derken hem eserlerin fiyatı yükseldi hem de bunlara ulaşmak zorlaştı. Vatandaş teknolojiye ulaşmakta zorlanınca alternatif kanallara eğilim arttı. Bunların başında da klonlama üzere kayıt dışı kanallar geliyor. Tüm bu kararlara karşın vatandaş cep telefonu almakta imtina etmiyor. Yapılan birçok araştırmaya nazaran beşerler cep telefonsuz kalmaktansa aç kalmayı tercih ediyor. Bu yıl 11 milyona yakın resmi satışa rağmen en optimist varsayım ile klonlamanın yüzde 35’e ulaşması (3 milyon 850 bin adet) yolcu beraberinin ise 500 bine çıkması bekleniyor. Her ikisi de rekor düzeyler. Burada hem ülke hem vatandaş hem de bölüm kaybediyor.” Bugün klonlamanın çözülememesi halinde 5G’nin hiç konuşulmaması gerektiğini vurgulayan Turnacı, “15 yıldır bu sorun çözülemiyor. Yüzde 35’ten fazlası kayıt dışı olan bölümün ayakta kalması mümkün değil. Yanı sıra yüksek vergiler nedeni ile yurtdışında cep telefonu alma çeşitleri düzenlenir hale geldi. Yunan adalarına günübirlik ziyaretlerde rekor kırılıyor. Bu üslup eserler için kullandırılan tüketici kredileri rekor kırıyor. Tefeci faizi ile telefon alan vatandaşlarımız var. Gözlemliyor, karşı karşıya kalıyoruz” dedi.

“Gençler ÖTV’siz aygıt alabilsin”

Turnacı, MOBİSAD olarak bir kadro tekliflerini ilgili kurumlar ile paylaştıklarını belirterek, “Gençlere 3 yılda bir ÖTV’siz aygıt alma hakkı tanınması üzere bir teklifimiz oldu. İlgili kurumlar bunu makul karşıladı fakat nasıl, ne vakit sonuçlanır bilemiyoruz. Bizim asıl talebimiz yüksek vergilerin düşürülmesi, taksit kısıtlamasının esnetilmesi ve klonlamanın önüne geçilmesi. Klonlama için teklifimiz sinyal alınamayan cep telefonunun IMEI havuzundan çıkarılması mühletinin 7 yıldan 1 yıla düşürülmesi. Vatandaş daha sonra isterse telefonunu ibra etsin ve çabucak etkin hale getirilsin. Bu hususta son devirde ağır bir görüşme trafiğimiz oldu. İnanıyorum ki yakın vakitte adım atılacak. Öte yandan mart ayında 5 bin TL ve altındaki cep telefonları için taksit sayısı 12 ay, 5 bin TL’nin üzerinde olan cep telefonları için 3 ay olarak uygulanmasına karar verilmişti. Biz 5 bin TL taksit hududunun 15 bin TL’ye çıkmasını talep ediyoruz. Çünkü 5 bin TL’ye model sayısı neredeyse kalmadı” biçiminde konuştu.