MEHMET KAYA
Türkiye’nin en kapsamlı etraf, ekonomik ve sıhhat uygulamalarından biri olan “sıfır atık” programında 2019 kritik yıllardan biri.
Görüşe açılan yönetmelik taslağına nazaran her türlü atık kaynağında ayrıştırılarak geri kazanılması mümkün olan bütün atıklar kazanılacak. Programa nazaran bu yıl içinde alışveriş merkezleri, OSB’ler, oteller, birtakım eğitim kurumları ve kamu kurumları için mecburilik başlıyor. Kapsama giren kuruluşlar bu yıl içinde altyapılarını hazırlayıp sisteme ahenk sağlamak zorunda. Belediyeler de yeniden altyapılarını geri dönüşüm ve kazanım süreçlerine uyumlulaştırmak zorunda. Sıfır atığın Türkiye genelinde uygulanması halinde yaklaşık 20 milyar TL’lik bir ekonomik hacim oluşması bekleniyor. Sıfır atık uygulamasında taslak yönetmelikte hala meçhul olan öge ise sokak toplayıcıları oldu. Hala toplanan ve geri kazanılan bedelli atıkların çabucak hepsi, rastgele bir organize yapısı olmayan, kişisel sokak toplayıcıları aracılığıyla yapılıyor. Bu yıl içinde takvimi içeren yönetmelik yayınlanıp mecburilik başlarsa, belediyeler, okul, otel vb. kuruluşlar ahenk sağlamak gayesiyle yatırım yapacak.
Türkiye bilhassa plastik, cam ve kağıttan oluşan katı atık sürece konusunda kapasite oluşturdu. Fakat ülke içinde atık toplama sonlu kaldığı için bu kapasitenin kullanılması için atık ithal ediliyor. Üstelik, dünyanın en büyük atık ithalatçısı Çin’in kimi atık ithalatını etraf ve sıhhat gerekçesiyle azaltması üzerine Avrupa’nın bu ülkeye yaptığı ihracat Türkiye’ye kaymaya başladı. TÜDAM datalarına nazaran 2011’de yıllık 55 bin ton olan plastik atık ithalatının 2017’de 205 bin tona, kağıt ithalatının ise 750 bin tona ulaştığı varsayımı yapıldı. 2017 itibariyle son 5 yılda 128 milyon Euro plastik, 236 milyon Euro atık kağıt ithalatı yapıldığı varsayım ediliyor.
Türkiye’de atıkların geri kazanımının artırılması, etrafa tesiri ile düzenli-düzensiz depolamanın azaltılması gayesiyle program başlatıldı. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan’ın himaye ve takviye verdiği program çerçevesinde bilinçlendirme ve farkındalık yanında uygulamaya dönük düzenlemeler de hayata geçmeye başladı. Bu kapsamda 2019 kritik bir yıl olarak ortaya çıkıyor.
Sıfır Atık Yönetmelik Taslağı Aralık ayında görüşe açıldı. Buna nazaran uygulama takvimine nazaran 2019’da kapsama giren işletme, kurum ve kuruluşlar sıfır atık sistemini uygulamaya başlayacak ve Sıfır Atık Evrakı alacak. Yönetmelik, geri dönüşüme imkan sağlayacak formda kaynağında ayrıştırma ve toplama süreçlerine teslimini mecburî kılıyor.
Yönetmelik taslağına nazaran atık-geri kazanım süreçlerinde ana rol belediyelere veridi. Hala endüstriyel atıklara yönelik belediyelerin sorumluluğunda bir sistemi uygulayan Türkiye, sanayi dışındaki atıklara yönelik de böylelikle kapsamlı bir sorumluluk üstlenmiş olacak. Endüstriyel atıklarda ilçe belediyeleri yüklü rol oynarken kapsamın genişletilmesiyle büyükşehir belediyelerine de ek sorumluluklar veriliyor. Belediyeler atıkların toplanması yahut toplattırılmasından ve bu doğrultuda toplama altyapısının oluşturulmasından sorumlu olacaklar. Her 250 bin nüfusa bir atık toplama merkezi kuracaklar.
Atıkların kaynağında ayrıştırılması için belediyeler nüfus ve araya nazaran “katı geri kazanılabilir – geri kazanılamaz” olarak isimlendirilen ikili atık toplama konteyneri oluşturacak. Cam, plastik, elektronik üzere atıklar için konteynerler konulabilecek.
Yönetmelik taslağıyla kutu renkleri de belirlendi. Buna nazaran, ambalajlar için “mavi”, organik atıklar için “kahverengi”, cam için “yeşil” ve öbür atıklar için “gri” renk kutu, konteyner ve işaret kullanılacak.
2019’da atık idare sistemi kurma ve doküman alma zaruriliği getirilen kurum ve kuruluşlar
– Belediyeler, yeni sisteme nazaran altyapılarını oluşturacak.
– Havalimanı, liman, marina, otogar, tren garı terminalleri.
– Alışveriş Merkezleri.
– Organize Sanayi Bölgeleri.
– 1000 ve üzerinde çalışanı bulunan kamu kuruluşları.
– 100’den fazla öğrencisi olan eğitim kurumları (okullar, üniversiteler, yurtlar).
– 100’den fazla çalışanı olan iş yerleri, sanayi kuruluşları.
– 4 ve 5 yıldızlı oteller.
– 50 ve üzeri yatak kapasitesine sahip sıhhat kuruluşları
