Mehmet KAYA/ANKARA
TÜİK bilgilerinden yapılan derlemeye nazaran, yatırım malları ithalatı 2017’de 33,1, 2018’de 29,3 milyar dolar olurken, salgın periyodunda düşüşler görüldü ve 2021 yılı sonunda 35 milyar dolar ile salgın öncesi periyot düzeylerini aştı. 2022 birinci 8 ayı sonunda ise yatırım mallarındaki artış, evvelki yılların genel artışlarının altında yüzde 9,3 oranında gerçekleşti. Öte yandan, hammadde ithalatındaki yüksek oranlı artışlar sürüyor. Dünya genelindeki fiyat artışlarının da tesiriyle, bu yılın birinci 8 aylık devrinde hammadde ithalatına ödenen fiyat bir evvelki yılın tıpkı devrine nazaran yüzde 50,1 oranında artış kaydetti. 2021 yılı genelinde artış yüzde 29,8 olmuştu.
Yatırım mallarındaki artışın bir kısmının fiyat değişimlerinden oluştuğu da gözleniyor. TÜİK’in 2015 baz yıllı endeksinde, yatırım malı ithalatı 2017 sonunda 103,6 düzeyinde bulunuyor. Salgında gerileyen ölçü endeksi, 2022 2. devrinde 105,91 düzeyinde. Dönemsel oynamalara karşın yıllık bazda 2017 düzeyinin bir ölçü üzerinde bulunuyor. TÜİK datalarından yapılan derlemeye nazaran, salgın sonrası ortamda ve Rusya-Ukrayna savaşının başlamasıyla hammadde fiyatlarındaki yükseliş devam etti. Türkiye’nin ekonomik aktivitesinin işareti sayılan hammadde ithalatında meblağ olarak yükselişler gerçekleşse de ölçü olarak artışlar hudutlu kaldı. TÜİK’in 2015=100 bazlı Hammadde İthalat Ölçü Endeksi, 2017 sonunda 125,16 düzeyindeyken, 2022 2. periyodu itibariyle 120,26 dolayında bulunuyor.
Yıllık bazda bakıldığında ithal edilen ölçü, salgın ve savaş öncesi düzeylerde seyredecek. Buna karşılık fiyat endeksinde 2020 ortasından itibaren başlayan keskin yükseliş hala devam ediyor. Hammadde ithalat ünite paha endeksi, 2017 sonunda 98,17 ile 2015 fiyatlarının altındayken, 2021 sonunda endeks 126,6’ya kadar yükseldi. 2022 Temmuz ayı itibariyle endeks 164,08 düzeyinde bulunuyor. Bir diğer deyişle, salgın öncesi periyotta hammadde fiyatlarının en düşük düzeyde olduğu 2017 yılından bu yana hammadde fiyatları yüzde 67,14 oranında arttı. Hammadde ithalatındaki seyir Türkiye’de son devirde ekonomik canlılık gözlense de bunun yüklü olarak sanayi üretimine yansımadığı, ihracattaki artışa ve fiyatlardaki yükselişe bağlı olarak bir değişiklik olduğu yorumları yapılıyor.
